Modern tıp, özellikle vasküler cerrahi alanında sürekli gelişen tekniklerle, hastaların yaşam kalitesini artıran ve iyileşme süreçlerini kısaltan çözümler sunmaktadır. Bu çözümlerden biri de Endovasküler Anevrizma Onarımı (EVAR)'dır. Karın bölgesindeki ana atardamar olan aortta meydana gelen anevrizmaların tedavisinde devrim niteliğinde bir yöntem olan EVAR, açık cerrahiye kıyasla daha az invaziv bir alternatiftir. Ancak her hasta için uygun olmayabilir. Bu nedenle, EVAR için hasta seçimi büyük önem taşır. Peki, EVAR kimlere uygundur ve bu yöntemin başarısını etkileyen temel hasta seçimi kriterleri nelerdir? Bu makalede, bu soruların cevaplarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

EVAR Nedir ve Neden Tercih Edilir?

EVAR, “Endovascular Aneurysm Repair” kelimelerinin kısaltmasıdır ve anevrizmanın içinden, kateter yardımıyla bir stent grefti yerleştirilerek anevrizmanın kan akışından izole edilmesi prensibine dayanır. Bu işlem, kasık bölgesinden yapılan küçük kesiler aracılığıyla gerçekleştirilir, bu da onu açık cerrahiye göre çok daha az travmatik hale getirir. Açık cerrahide karın bölgesinde büyük bir kesi yapılırken, EVAR'da bu durum söz konusu değildir. Bu minimal invaziv yaklaşım sayesinde hastalar genellikle daha kısa sürede iyileşir, hastanede kalış süreleri azalır ve operasyon sonrası ağrıları daha az olur. Bu avantajlar, EVAR'ı uygun hastalar için cazip bir seçenek haline getirir.

EVAR İçin Temel Hasta Seçimi Kriterleri

EVAR'ın başarısı, doğru hasta seçimine bağlıdır. Cerrahlar, her hastanın durumunu dikkatle değerlendirerek en uygun tedavi yöntemine karar verirler. İşte EVAR için başlıca hasta seçimi kriterleri:

Anevrizmanın Anatomik Özellikleri

Anevrizmanın konumu, boyutu ve şekli EVAR için uygunluğu belirleyen en kritik faktörlerdendir. Özellikle anevrizmanın boyun kısmı (proksimal boyun) ve distal fiksasyon bölgesi büyük önem taşır:

• Anevrizma Boynu Uzunluğu ve Çapı: Stent greftin güvenli bir şekilde yerleştirilebilmesi ve sızdırmazlık sağlaması için yeterli uzunlukta (genellikle en az 10-15 mm) ve uygun çapta (genellikle 18-32 mm) bir anevrizma boynuna ihtiyaç vardır. Boyun çok kısa veya çok genişse, stent greftin yerinden kayma veya sızıntı (endoleak) riski artar.
• Anevrizma Boynu Açılanması: Aortun anevrizma boynundaki aşırı açılanma (açısal kıvrım), stent greftin doğru yerleşmesini engelleyebilir veya zamanla yerinden çıkmasına neden olabilir.
• İliyak Arterlerin Durumu: Stent greftin bacaklara giden uzantılarının yerleştirileceği iliyak arterlerin çapı, kıvrımlılığı ve kireçlenme durumu da önemlidir. Çok dar veya aşırı kıvrımlı iliyak arterler, greftin ilerletilmesini zorlaştırabilir.
• Trombus ve Kalsifikasyon: Anevrizma içinde pıhtı (trombus) veya kireçlenme (kalsifikasyon) varlığı, greftin optimal yerleşimini etkileyebilir.

Genel Sağlık Durumu ve Komorbiditeler

Hastanın genel sağlık durumu, EVAR ve açık cerrahi arasındaki tercih yapılırken önemli bir rol oynar. Özellikle açık cerrahi için yüksek risk taşıyan hastalar EVAR için daha uygun aday olabilirler:

• Yaş ve Fiziksel Durum: İleri yaş, tek başına bir kontrendikasyon olmamakla birlikte, hastanın genel fiziksel dayanıklılığı ve operasyona toleransı değerlendirilir.
• Kalp ve Akciğer Hastalıkları: Ciddi kalp yetmezliği, kararsız angina pektoris, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) gibi durumlar açık cerrahi riskini artırdığı için EVAR daha güvenli bir alternatif sunabilir.
• Böbrek Yetmezliği: Kontrast madde kullanımı nedeniyle böbrek fonksiyonları zayıf olan hastalar için dikkatli bir değerlendirme ve koruyucu önlemler gerekebilir.
• Anestezi Riski: Genel anestezi riskinin yüksek olduğu hastalar için lokal veya bölgesel anestezi altında yapılabilen EVAR, daha avantajlı olabilir.

Hastanın Yaşam Beklentisi ve Beklentileri

EVAR, uzun dönemli takip gerektiren bir tedavidir. Bu nedenle hastanın tedaviye uyumu ve yaşam beklentisi göz önünde bulundurulur. Yaklaşık 1-2 yıldan daha kısa yaşam beklentisi olan hastalarda, anevrizmanın yırtılma riski ve EVAR'ın potansiyel faydaları dengelenmelidir.

EVAR Herkese Uygulanabilir mi? Kontrendikasyonlar

Ne yazık ki EVAR, her aort anevrizması hastası için uygun bir seçenek değildir. Belirli durumlar, EVAR'ı kontrendike (yapılamaz) kılabilir:

• Uygunsuz Anevrizma Anatomisi: Yukarıda belirtilen anatomik kriterlere uymayan (çok kısa/geniş boyun, aşırı açılanma, çok kıvrımlı iliyak arterler vb.) durumlarda EVAR yapılamaz veya başarısız olma riski yüksektir.
• Enfekte Anevrizma: Anevrizma duvarında enfeksiyon bulunması durumunda EVAR yerine açık cerrahi tercih edilir.
• Yırtılmış Anevrizma ve Hemodinamik İstikrarsızlık: Acil durumlarda, yırtılmış ve hemodinamik olarak istikrarsız hastalarda açık cerrahi daha hızlı ve etkin bir çözüm olabilir, ancak günümüzde EVAR, uygun merkezlerde acil durumlarda da uygulanmaktadır.
• Kontrast Madde Alerjisi: Kontrast maddeye şiddetli alerjisi olan veya böbrek fonksiyonları ciddi derecede bozuk olan hastalarda kontrast madde kullanımı riskli olabilir.

EVAR Sonrası Takip ve Uzun Dönem Başarı

EVAR sonrası düzenli takip, tedavinin uzun dönemli başarısı için hayati öneme sahiptir. Stent greftin bütünlüğünü ve anevrizmanın küçülmesini izlemek amacıyla düzenli aralıklarla bilgisayarlı tomografi (BT) veya ultrason gibi görüntüleme testleri yapılır. Bu takiplerde endoleak (greft çevresinden kan kaçağı) veya greftin yerinden oynaması gibi potansiyel komplikasyonlar erken tespit edilebilir ve gerekirse müdahale edilebilir. Hastaların bu takip programına uyumu, EVAR tedavisinin sürdürülebilirliği açısından kritik bir faktördür.

Sonuç

Endovasküler Anevrizma Onarımı (EVAR), aort anevrizması tedavisinde devrim niteliğinde, minimal invaziv bir yöntemdir. Ancak bu yöntemin her hasta için uygun olup olmadığı, multidisipliner bir yaklaşımla, detaylı anatomik incelemeler ve hastanın genel sağlık durumunun değerlendirilmesiyle belirlenir. Doğru hasta seçimi kriterleri uygulandığında, EVAR hastalar için güvenli ve etkili bir tedavi alternatifi sunar. Her hasta özeldir ve tedavi kararı, hastanın bireysel özellikleri, anevrizmanın yapısı ve potansiyel risk-fayda dengesi göz önünde bulundurularak uzman hekimler tarafından verilmelidir. Daha fazla bilgi için, abdominal aort anevrizması hakkında Acıbadem Hastanesi'nin bilgilendirici sayfasını ziyaret edebilirsiniz.