Aort, vücudumuzdaki en büyük atardamar olup kalpten çıkan ve oksijen açısından zengin kanı tüm organlara taşıyan hayati bir köprüdür. Bu ana damarda meydana gelen ciddi rahatsızlıklar, özellikle aort anevrizması (damar genişlemesi) ve aort diseksiyonu (damar duvarının yırtılması), yaşamı tehdit eden acil durumlar yaratabilir. Geleneksel açık cerrahi yöntemler bu tür durumlarda etkili olsa da, iyileşme süreci uzun ve riskli olabilirdi. Ancak tıp dünyasındaki ilerlemeler sayesinde, Endovasküler Aorta Onarımı (EVAR/TEVAR) adı verilen modern yaklaşım, bu tehlikeli durumların tedavisinde çığır açmıştır. Minimal invaziv olmasıyla öne çıkan EVAR ve TEVAR teknikleri, hastalara daha güvenli ve hızlı bir iyileşme imkanı sunmaktadır. Peki, bu teknikler tam olarak nedir, kimler için uygundur ve nasıl bir süreç izlenir?

Aort Nedir ve Neden Hayati Öneme Sahiptir?

Aort, sol karıncıktan çıkarak tüm vücuda kan pompalayan ve bu nedenle dolaşım sisteminin en kritik parçası olan devasa bir damardır. Sağlıklı bir aort, güçlü ve esnek bir yapıya sahip olup kan basıncındaki dalgalanmalara dayanıklıdır. Ancak yaş, genetik yatkınlık, yüksek tansiyon, kolesterol ve sigara kullanımı gibi faktörler aort duvarının zayıflamasına, genişlemesine veya yırtılmasına neden olabilir. Bu durumlar, organlara kan akışını bozarak ciddi sağlık sorunlarına, hatta ölüme yol açabilir.

Aort Anevrizması ve Diseksiyonu: Tehditkar Durumlar

Aortun bu tür ciddi rahatsızlıkları, genellikle sinsi ilerler ve belirti vermeden tehlikeli boyutlara ulaşabilir.

Aort Anevrizması Nedir?

Aort anevrizması, aort duvarının zayıflaması sonucu çapının normalden %50 daha fazla genişlemesi durumudur. Bu genişleme, genellikle karın bölgesinde (abdominal aort anevrizması - AAA) veya göğüs bölgesinde (torasik aort anevrizması - TAA) görülür. Anevrizma büyüdükçe, yırtılma riski artar ve bu durum, iç kanamaya yol açarak ölümcül olabilir. Çoğu zaman belirti vermediği için rutin kontroller sırasında tesadüfen saptanır.

Aort Diseksiyonu Nedir?

Aort diseksiyonu, aort duvarının iç tabakasında oluşan bir yırtık nedeniyle kanın damar duvarının katmanları arasına girmesi ve bu katmanları ayırması durumudur. Bu durum, ani ve şiddetli göğüs veya sırt ağrısı ile kendini gösterebilir ve acil müdahale gerektiren, yüksek ölüm riski taşıyan bir tıbbi acildir. Diseksiyon, kan akışını engelleyerek organ hasarına veya aortun tamamen yırtılmasına neden olabilir.

Endovasküler Aorta Onarımı (EVAR/TEVAR) Nedir?

Endovasküler aorta onarımı, minimal invaziv bir cerrahi yöntem olup, damar içine yerleştirilen özel bir stent greft (damar içi protez) aracılığıyla aorttaki sorunlu bölgeyi izole etmeyi amaçlar. Bu yöntem, açık cerrahiye göre daha küçük kesilerle, daha az ağrı ve daha hızlı iyileşme süresi sunar.

EVAR (Endovasküler Aort Anevrizması Onarımı)

EVAR, özellikle karın bölgesindeki aort anevrizmalarının (AAA) tedavisinde kullanılır. Kasık bölgesinden yapılan küçük bir kesi ile bir kateter (ince tüp) yardımıyla atardamara girilir. Bu kateter aracılığıyla özel olarak tasarlanmış stent greft, anevrizmatik bölgeye kadar ilerletilir ve anevrizmanın içine yerleştirilerek açılır. Stent greft, kanın anevrizma kesesine dolmasını engelleyerek, kanın doğrudan greftin içinden akmasını sağlar. Böylece anevrizmanın yırtılma riski ortadan kaldırılır ve anevrizmanın zamanla küçülmesi hedeflenir.

TEVAR (Torasik Endovasküler Aort Onarımı)

TEVAR ise göğüs bölgesindeki aort anevrizmaları (TAA) ve aort diseksiyonları için uygulanan endovasküler onarım yöntemidir. Yöntem EVAR ile benzer prensiplere dayanır; kasık atardamarlarından girilerek, torasik bölgedeki sorunlu alana stent greft yerleştirilir. Özellikle aort diseksiyonlarında, yırtık olan bölgeyi kapatarak kanın damar duvarı katmanları arasına girmesini engeller ve damarın doğal lümeninden kan akışını yeniden sağlar. Bu sayede, diseksiyonun ilerlemesi durdurulur ve yaşam kurtarıcı bir müdahale gerçekleştirilmiş olur.

EVAR/TEVAR Prosedürünün Avantajları

Bu modern yaklaşımların geleneksel açık cerrahiye göre birçok önemli avantajı bulunmaktadır:

• Minimal İnvazivlik: Büyük kesiler yerine küçük kesilerle yapılır, bu da daha az yara izi anlamına gelir.
• Daha Az Ağrı: Ameliyat sonrası ağrı düzeyi, açık cerrahiye göre belirgin şekilde daha düşüktür.
• Hızlı İyileşme Süresi: Hastalar genellikle birkaç gün içinde taburcu olabilir ve günlük aktivitelerine daha kısa sürede dönebilirler.
• Daha Kısa Hastanede Kalış Süresi: Hastanede yatış süresi kısalır, bu da hastaneye bağlı enfeksiyon riskini azaltır.
• Daha Az Kan Kaybı: Ameliyat sırasında kan kaybı minimize edilir.
• Genel Anestezi Riskinin Azalması: Bazı durumlarda lokal anestezi veya bölgesel anestezi ile yapılabilir.

Kimler İçin Uygundur?

EVAR/TEVAR, her hasta için uygun olmayabilir. Hastanın genel sağlık durumu, aort anevrizmasının veya diseksiyonunun boyutu, şekli ve konumu gibi faktörler değerlendirilerek karar verilir. Özellikle ileri yaşlı veya başka ciddi sağlık sorunları olan hastalar için açık cerrahiye alternatif olarak tercih edilebilir. Uygulanabilirlik kararı, deneyimli bir kalp ve damar cerrahı ekibi tarafından detaylı görüntüleme yöntemleri (BT anjiyografi gibi) ile yapılan değerlendirme sonucunda verilir.

Prosedür Sonrası Bakım ve Takip

EVAR/TEVAR operasyonu sonrası düzenli takip, başarılı bir sonuç için hayati önem taşır. Hastaların belirli aralıklarla görüntüleme testlerinden (BT anjiyografi, ultrason) geçmesi, stent greftin yerinde olup olmadığını ve anevrizmanın küçülüp küçülmediğini kontrol etmek için gereklidir. Ayrıca, yüksek tansiyon ve kolesterol gibi risk faktörlerinin kontrol altında tutulması, damar sağlığının korunması açısından büyük önem taşır.

Sonuç

Endovasküler Aorta Onarımı (EVAR/TEVAR), aort anevrizması ve diseksiyonu gibi yaşamı tehdit eden durumların tedavisinde modern tıbbın sunduğu devrim niteliğinde bir yaklaşımdır. Geleneksel açık cerrahiye göre sunduğu minimal invazivlik, daha az ağrı ve hızlı iyileşme gibi avantajlar, bu yöntemleri hem hastalar hem de hekimler için cazip kılmaktadır. Bu teknikler sayesinde, aort hastalıklarıyla mücadelede önemli ilerlemeler kaydedilmiş ve birçok hastanın yaşam kalitesi artırılarak, hayata tutunmaları sağlanmıştır. Ancak her tıbbi müdahalede olduğu gibi, EVAR/TEVAR kararı da hastanın bireysel durumuna göre uzman hekimler tarafından değerlendirilmelidir.