Gözlerimiz, dünyayı algılamamızın ve yaşamın tadını çıkarmamızın anahtarıdır. Bu karmaşık organın en hayati kısımlarından biri de ışığı algılayarak beyne sinyaller gönderen retinadır. Retinanın sağlıklı çalışıp çalışmadığını anlamak, birçok göz hastalığının erken teşhisi ve tedavisi için kritik öneme sahiptir. İşte tam bu noktada, modern oftalmolojinin önemli bir tanı aracı olan Elektroretinografi (ERG) devreye girer. Göz sağlığı alanında retinanın elektriksel haritasını çıkararak, görme yeteneğimizi etkileyebilecek sorunlara ışık tutar ve teşhis süreçlerine büyük katkı sağlar.

Elektroretinografi (ERG) Nedir ve Nasıl Çalışır?

Elektroretinografi (ERG), gözün retinasının ışık uyaranlarına verdiği elektriksel yanıtları ölçen elektrofizyolojik bir testtir. Basitçe ifade etmek gerekirse, gözünüzdeki ışığa duyarlı hücrelerin (fotoreseptörler) ne kadar iyi çalıştığını ve bu sinyallerin retinadaki diğer hücreler tarafından nasıl işlendiğini gösteren bir tür "elektriksel aktivite" kaydıdır, ancak bu kayıt gözden alınır. Retinanın derinliklerindeki fotoreseptörler (çubuk ve koni hücreleri) başta olmak üzere, bipolar ve diğer hücre katmanlarının fonksiyonel durumunu değerlendirir.

Test sırasında hastanın gözüne özel, korneaya temas eden bir temas lensi yerleştirilir. Bu lens, gözün yüzeyinden elektriksel sinyalleri algılayan elektrotlar içerir. Daha sonra, bir ışık küresi (Ganzfeld) içinde farklı şiddetlerde ve renklerde ışık flaşları veya desenli uyaranlar uygulanır. Bu uyaranlara yanıt olarak retinadan üretilen minik elektriksel potansiyeller, elektrotlar aracılığıyla kaydedilir ve özel bir cihazda dalga formları olarak görüntülenir. Elde edilen A dalgası (fotoreseptör aktivitesi), B dalgası (bipolar ve Müller hücre aktivitesi) ve osilatuar potansiyeller gibi dalga formlarının genlikleri ve tepe süreleri, retinanın fonksiyonel durumu hakkında detaylı bilgi verir.

Hangi Durumlarda ERG Testi Yapılır?

ERG, özellikle retina fonksiyon bozukluklarından şüphelenildiğinde veya bu bozuklukların takibinde değerli bilgiler sunar. Başlıca kullanım alanları şunlardır:

Kalıtsal Retina Hastalıkları

• Retinitis Pigmentosa: Bu ilerleyici hastalıkta gece körlüğü ve görme alanı daralması görülür. ERG, hastalığın erken evrelerinde dahi tanıya yardımcı olabilir ve hastalığın seyrini izlemek için kullanılır.
• Kon Distrofileri: Gün ışığında görme ve renkli görme yeteneğini etkileyen bu hastalıklarda koni hücrelerinin fonksiyonunu değerlendirir.
• Leber Konjenital Amorozu: Doğumdan itibaren ciddi görme kaybına neden olan genetik bir durumdur. ERG, bu hastalığın tanısında kritik rol oynar.
• Diğer Nadir Genetik Retina Bozuklukları: Geniş bir yelpazede kalıtsal retina hastalığının tespiti ve sınıflandırılması için kullanılır.

Edinilmiş Retina Hastalıkları

• Diyabetik Retinopati: Şeker hastalığına bağlı olarak retinada oluşan hasarın erken evrelerinde fonksiyonel değişiklikleri saptayabilir ve hastalığın ilerlemesini takip etmede yardımcı olur.
• Vasküler Oklüzyonlar: Retina damarlarının tıkanıklıkları (retinal arter/ven tıkanıklıkları) sonrası retinal fonksiyonun değerlendirilmesinde kullanılır.
• Toksik Retinopatiler: Bazı ilaçların (örneğin klorokin, fenotiyazin gibi) retinaya verdiği zararın izlenmesinde ve yan etkilerinin saptanmasında faydalıdır.
• Retinal Dekolman veya Travma: Göz travmaları veya retina dekolmanı sonrası retinanın kalan fonksiyonunu anlamak için uygulanabilir.

Açıklanamayan Görme Kaybı

Diğer rutin göz muayeneleri ve görüntüleme yöntemleriyle nedeni bulunamayan görme kayıplarında, ERG retinanın gizli bir işlev bozukluğunu veya disfonksiyonunu ortaya çıkarabilir. Bu, doğru tanıya ulaşmada ve uygun tedaviye yönlendirmede büyük önem taşır.

ERG Test Türleri ve Farklılıkları

Farklı retina bölgelerini veya hücre tiplerini hedeflemek üzere çeşitli ERG test türleri geliştirilmiştir:

Tam Alan ERG (Full-Field ERG / Ganzfeld ERG)

Retinanın tamamının genel fonksiyonunu değerlendiren standart bir testtir. Genellikle parlak flaş ışık uyaranları kullanılır. Çubuk ve koni sistemlerinin ayrı ayrı fonksiyonlarını değerlendirmek için hasta önce karanlıkta uzun süre adapte edilir (çubuk hücreleri için), ardından aydınlık ortamda (koni hücreleri için) ölçümler yapılır. Bu test, yaygın retina hastalıklarında ana tanı aracıdır. Elektroretinografi hakkında daha detaylı bilgi için Wikipedia'yı ziyaret edebilirsiniz.

Çok Noktalı ERG (Multi-Focal ERG - mfERG)

Retinanın farklı bölgelerinin, özellikle makula (keskin görmeden sorumlu merkezi alan) fonksiyonlarını değerlendirmek için kullanılır. Bu test, geleneksel tam alan ERG'nin gözden kaçırabileceği lokal retina bozukluklarını saptamakta çok daha hassastır ve makula distrofisi gibi durumlarda oldukça değerli bilgiler sunar.

Desen ERG (Pattern ERG - PERG)

Retina ganglion hücrelerinin ve dolayısıyla optik sinirin fonksiyonunu ölçen özel bir ERG türüdür. Özellikle glokom gibi optik sinir hasarına yol açan durumlarda erken teşhis ve hastalığın takibinde değerli bilgiler sunabilir. Bu test, ışık değişikliklerinden ziyade hareketli veya yanıp sönen desenlere verilen elektriksel yanıtları kaydeder ve görsel korteksin yanıtlarını yansıtır.

ERG Sonuçlarının Yorumlanması ve Önemi

ERG sonuçları, detaylı bir oftalmolojik değerlendirme ve klinik tablo ile birlikte, deneyimli bir göz doktoru veya elektrofizyolog tarafından yorumlanmalıdır. Normal bir ERG, dalga formlarının genlik ve tepe sürelerinin belirli sınırlar içinde olduğunu gösterir. Anormal ERG bulguları ise, dalga genliklerinin azalması, tepe sürelerinin uzaması veya dalga formlarının tamamen kaybolması şeklinde kendini gösterebilir. Bu anormallikler, retinanın hangi kısmının (çubuklar, koniler, iç retina katmanları) ne kadar etkilendiği hakkında ipuçları verir ve hastalığın lokalizasyonu hakkında bilgi sağlar.

Örneğin, çubuk hücrelerini etkileyen bir hastalıkta karanlık adaptasyon sonrası elde edilen ERG yanıtları düşerken, koni hücrelerini etkileyen bir durumda aydınlık adaptasyon sonrası yanıtlar etkilenecektir. Bu bulgular, hastanın klinik tablosu, diğer göz muayenesi sonuçları ve genetik testlerle birleştirilerek kesin tanıya ulaşılmasında ve tedavi planının oluşturulmasında hayati rol oynar. Retina hastalıkları hakkında daha genel bilgi için Türk Oftalmoloji Derneği'nin sayfasını ziyaret edebilirsiniz.

Sonuç

Elektroretinografi (ERG), göz sağlığında retinanın karmaşık elektriksel faaliyetlerini çözümleyen, paha biçilmez bir tanı aracıdır. Retina hastalıklarının erken evrelerinde dahi doğru teşhis koyarak, hastaların görme yeteneklerini korumalarına ve yaşam kalitelerini artırmalarına olanak tanır. Çubuk ve koni hücrelerinin fonksiyonundan, retina ganglion hücrelerine kadar geniş bir yelpazede bilgi sunan ERG, modern oftalmolojide vazgeçilmez bir yere sahiptir. Göz sağlığınız için düzenli kontrolleri ihmal etmeyin ve görme değişikliklerinizde bir uzmana danışmaktan çekinmeyin; erken müdahale, çoğu zaman en iyi sonuçları getirir ve sağlıklı bir yaşamın anahtarıdır.