Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), dünya genelinde milyonlarca çocuğu etkileyen nörogelişimsel bir durumdur. DEHB tanılı çocuklarda odaklanma, dikkatini sürdürme, dürtü kontrolü ve sosyal etkileşimlerde zorluklar sıkça görülür. Bu durum, akademik başarılarını, arkadaşlık ilişkilerini ve genel özgüvenlerini olumsuz etkileyebilir. Ebeveynler ve eğitimciler olarak bu özel gereksinimleri olan çocuklarımıza nasıl daha iyi destek olabileceğimizi merak ederiz. İşte bu noktada, çocukların kendi doğal ifade biçimleri olan oyunun gücünden faydalanan oyun terapisi, hem odaklanma hem de sosyal becerileri geliştirme konusunda paha biçilmez bir araç olarak karşımıza çıkar.

DEHB Nedir ve Çocuklar İçin Zorlukları Nelerdir?

DEHB, genellikle çocukluk döneminde başlayan ve dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileriyle kendini gösteren karmaşık bir bozukluktur. Bu belirtiler, çocuğun yaş ve gelişim düzeyine uygun olmayan bir biçimde, okul, ev ve arkadaş çevresi gibi farklı ortamlarda sorunlara yol açabilir. Wikipedia'ya göre, DEHB'li çocuklar genellikle görevlere odaklanmakta, talimatları takip etmekte ve uzun süreli dikkat gerektiren aktivitelere katılmakta zorlanırlar. Aşırı hareketlilik ve düşünmeden hareket etme eğilimi ise sosyal ortamlarda yanlış anlaşılmalara veya çatışmalara neden olabilir. Bu durumlar, çocukların potansiyellerini tam olarak ortaya koymalarını engelleyebilir ve onlarda hayal kırıklığı, düşük benlik saygısı gibi ikincil sorunlara yol açabilir.

Oyun Terapisi: Çocukların Dilinde Bir Tedavi Yaklaşımı

Oyun terapisi, çocukların duygu ve düşüncelerini sözcüklerle ifade etmekte zorlandıkları durumlarda, oyun yoluyla kendilerini ifade etmelerine olanak tanıyan, yapılandırılmış ve terapötik bir yaklaşımdır. Yetişkinler için konuşma terapisinin ne ifade ediyorsa, çocuklar için oyun terapisi de benzer bir anlam taşır. Terapist, çocuğun oyunlarını gözlemleyerek ve yönlendirerek, çocuğun iç dünyasını anlamaya çalışır ve ona sağlıklı başa çıkma mekanizmaları geliştirmesinde yardımcı olur.

Oyun Terapisinin Temel İlkeleri

• Güvenli ve Kabul Edici Ortam: Çocuğun kendini rahat ve güvende hissedeceği bir alan yaratılır.
• Sınırsız İfade Özgürlüğü: Çocuğa oyun sırasında düşünce ve duygularını özgürce ifade etme imkanı sunulur.
• Empatik Anlayış: Terapist, çocuğun deneyimlerini ve duygularını empatik bir şekilde anlamaya çalışır.
• Sınırların Belirlenmesi: Güvenliği sağlamak ve terapötik süreci desteklemek amacıyla belirli sınırlar konulur.

Oyun Terapisi DEHB Tanılı Çocuklarda Nasıl Etki Yapar?

DEHB'li çocuklar için oyun terapisi, geleneksel terapi yöntemlerinin ötesine geçerek, onların gelişimsel ihtiyaçlarına uygun, eğlenceli ve etkili bir çözüm sunar. NPİSTANBUL Hastanesi gibi uzman kurumlar da oyun terapisinin çocukların iç dünyalarını keşfetmelerine yardımcı olduğunu belirtmektedir.

Odaklanma ve Dikkat Becerilerini Geliştirme

• Yapılandırılmış Oyunlar: Terapistler, çocuğun dikkat süresini kademeli olarak artıracak, hedefli oyunlar kullanır. Örneğin, belirli bir kural dizisi olan kutu oyunları veya bir görevi tamamlamayı gerektiren yapbozlar, çocuğun konsantrasyonunu geliştirir.
• Görevi Tamamlama Pratikleri: Oyunlar aracılığıyla çocuk, bir göreve başlayıp bitirme, talimatları takip etme ve dikkatini dağıtıcılardan uzak tutma becerilerini deneyimler. Bu pratikler, okul ortamında da faydalı olacak alışkanlıklar kazanmasına yardımcı olur.
• Duyusal Odaklanma: Kil, kum veya su gibi duyusal materyallerle yapılan oyunlar, çocuğun duyularına odaklanmasını sağlayarak zihinsel rahatlama ve dikkat toplama kapasitesini artırabilir.

Sosyal Becerileri ve Duygusal Regülasyonu Destekleme

• Rol Yapma Oyunları: DEHB'li çocuklar, oyun terapisi sırasında farklı sosyal senaryoları canlandırarak empati kurma, başkalarının bakış açılarını anlama ve uygun sosyal tepkiler geliştirme fırsatı bulurlar. Bu, akran ilişkilerinde yaşadıkları zorlukları aşmalarına yardımcı olur.
• Duygu İfade ve Yönetimi: Oyun, çocukların öfke, hayal kırıklığı veya üzüntü gibi yoğun duygularını güvenli bir ortamda ifade etmelerini sağlar. Terapist, çocuğa bu duygularla sağlıklı bir şekilde başa çıkma ve onları düzenleme stratejileri öğretir.
• Problem Çözme ve İş Birliği: Grup oyun terapisi veya terapist ile yapılan ikili oyunlar, çocukların iş birliği yapma, uzlaşma bulma ve sorun çözme becerilerini geliştirir. Bu beceriler, hem aile içinde hem de okulda daha uyumlu davranışlar sergilemelerine katkıda bulunur.

Davranış Yönetimi ve Düşünsel Esneklik

• Kurallara Uyum Pratiği: Oyunlardaki kurallar, DEHB'li çocukların sınırları anlama ve bunlara uyma becerilerini güçlendirir. Bu deneyim, gündelik yaşamdaki kurallara adapte olmalarına yardımcı olur.
• Dürtü Kontrolü: Sıra bekleme, sabretme veya bir oyuncağı paylaşma gibi durumlar, çocukların dürtülerini kontrol etme yeteneğini geliştirir. Terapist, bu anlarda çocuğa destek olarak alternatif davranış kalıpları sunar.
• Motor Becerilerin Gelişimi: Hiperaktivite ile başa çıkmak için enerjilerini kanalize edebilecekleri fiziksel oyunlar veya ince motor becerilerini geliştiren aktiviteler (kum havuzu, boyama vb.) ile çocuğun genel gelişimi desteklenir.

Ailelerin Rolü ve Destekleyici Yaklaşımlar

Oyun terapisinin başarısında ailenin rolü büyüktür. Terapist, genellikle ebeveynlerle düzenli görüşmeler yaparak, çocuklarının terapide öğrendiklerini ev ortamına nasıl taşıyabilecekleri konusunda rehberlik eder. Evde yapılandırılmış oyun zamanları oluşturmak, çocuğun ilgi alanlarına uygun aktiviteler sunmak ve olumlu davranışlarını pekiştirmek, terapinin etkisini artırır. Sabır, anlayış ve tutarlılık, DEHB tanılı çocukların gelişim yolculuğunda ailelerin en güçlü araçlarıdır. Profesyonel destekle birlikte, ailelerin sıcak ve destekleyici ortamı, çocukların odaklanma ve sosyal becerileri geliştirme sürecinde kritik bir fark yaratır.

Sonuç

DEHB tanılı çocuklarda oyun terapisi, onların zorluklarını anlamak ve onlara kendilerini ifade etmeleri için güvenli bir alan sunmakla kalmaz, aynı zamanda somut gelişimler kaydetmelerini de sağlar. Oyunun doğal ve iyileştirici gücü sayesinde, çocuklar dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun getirdiği zorluklarla başa çıkmayı öğrenirken, aynı zamanda odaklanma yeteneklerini, sosyal becerilerini ve duygusal regülasyonlarını önemli ölçüde geliştirirler. Bu terapi yaklaşımı, her çocuğun içindeki potansiyeli ortaya çıkararak, daha mutlu, daha uyumlu ve daha başarılı bireyler olmalarına zemin hazırlar. Unutmayalım ki, her çocuk özeldir ve doğru rehberlikle kendi parıltısını bulabilir.