Son yıllarda çocukluk çağı obezitesinin artışıyla birlikte, metabolik sorunlar ve Tip 2 diyabet riski de maalesef yükselişe geçti. Bu durum, çocuklarda gizli kalmış şeker metabolizması bozukluklarını erken teşhis etmenin önemini daha da artırıyor. İşte tam da bu noktada, “Oral Glikoz Tolerans Testi” ya da halk arasında bilinen adıyla “Şeker Yükleme Testi” (OGTT), çocuk sağlığı alanında kritik bir tanı aracı olarak karşımıza çıkıyor. Peki, çocuklarda OGTT testi tam olarak nedir, hangi durumlarda yapılmalı, nasıl uygulanır ve test sonuçları nasıl yorumlanır? Gelin, bu soruların cevaplarını detaylıca inceleyelim.

Çocuklarda OGTT Testi Nedir ve Neden Yapılır?

OGTT testi, vücudun belirli bir miktar glikozu (şekeri) ne kadar iyi işleyebildiğini ölçen bir yöntemdir. Temelde, pankreasın yeterli miktarda insülin üretip üretemediğini ve vücut hücrelerinin insüline ne kadar iyi yanıt verdiğini anlamak için yapılır. Çocuklarda, özellikle obezite, ailede diyabet öyküsü veya insülin direnci şüphesi gibi durumlarda, kan şekerinin nasıl düzenlendiğini görmek adına büyük önem taşır.

OGTT'nin Amacı

OGTT'nin birincil amacı, Oral Glikoz Tolerans Testi bozukluğunu, yani prediyabeti veya Tip 2 diyabeti erken evrede tespit etmektir. Erken teşhis, yaşam tarzı değişiklikleri ve gerekirse tıbbi müdahalelerle hastalığın ilerlemesini durdurma veya yavaşlatma şansı sunar. Böylece, çocukluk çağında başlayan diyabetin uzun vadeli komplikasyonlarının önüne geçmek mümkün olabilir.

Çocuklarda OGTT Testi Hangi Durumlarda Gerekli Olur? (Endikasyonları)

Her çocuğa şeker yükleme testi yapılması gerekmez. Bu test, belirli risk faktörlerine sahip çocuklarda ve gençlerde düşünülür. Başlıca endikasyonlar şunlardır:

Obezite ve İnsülin Direnci Şüphesi

Vücut kitle indeksi (VKİ) yaşına ve cinsiyetine göre %95 persentil üzerinde olan çocuklar, insülin direncine yatkın olabilirler. Boyun, koltuk altı veya kasık bölgelerinde koyu lekeler (akantozis nigrikans) gibi insülin direnci belirtileri gösteren çocuklarda OGTT endike olabilir.

Prediyabet Tarama

Ailesinde Tip 2 diyabet öyküsü olan, gestasyonel diyabet öyküsü olan annelerin çocukları veya doğumda yüksek kilolu (4 kg üzeri) doğan çocuklar gibi risk faktörlerine sahip çocuklar, prediyabet açısından taranmalıdır.

Tip 2 Diyabet Riski Taşıyan Çocuklar

Polikistik over sendromu (PCOS) olan ergen kızlar, steroid kullanımı gibi insülin direncini artırabilecek ilaçları kullanan çocuklar da risk grubundadır. Bu gruplarda OGTT testi, mevcut durumu değerlendirmek için faydalı bir araçtır.

OGTT Testi Nasıl Yapılır? (Hazırlık ve Uygulama)

OGTT, doğru sonuçlar elde etmek için titizlikle uygulanması gereken bir testtir. İşte adım adım çocuklarda OGTT yapılışı:

Test Öncesi Hazırlıklar

• Diyet: Testten önceki 3 gün boyunca çocuğun normal karbonhidrat içeren bir diyetle beslenmesi önemlidir (günlük en az 150 gram karbonhidrat).
• Açlık: Testten önceki 8-12 saat boyunca (genellikle gece yarısından sonra) aç kalması gerekir. Bu süre boyunca sadece su içilmesine izin verilir.
• İlaçlar: Testi etkileyebilecek bazı ilaçlar (örneğin kortikosteroidler) varsa, doktor kontrolünde geçici olarak kesilmesi gerekebilir.
• Dinlenme: Test öncesinde çocuğun yeterince dinlenmiş olması önemlidir.

Test Günü Uygulama Aşamaları

Test genellikle sabah saatlerinde başlar ve birkaç saat sürer:

1. Açlık Kan Şekeri Ölçümü: İlk olarak, çocuğun açlık kan şekeri seviyesini belirlemek için bir kan örneği alınır.
2. Glikoz İçirimi: Çocuğun kilosuna göre belirlenen miktarda (genellikle 1.75 g/kg, maksimum 75 gram) özel bir glikoz çözeltisi 5 dakika içinde içirilir. Bu, genellikle tatlı bir su gibidir.
3. Kan Örnekleri: Glikoz çözeltisi içildikten sonra 30, 60, 90 ve 120. dakikalarda tekrar kan örnekleri alınır. Bazı protokollerde 0 ve 120. dakika örnekleri yeterli olabilir, ancak çocuklarda daha detaylı bir değerlendirme için ara örnekler tercih edilebilir.

Test Süresince Dikkat Edilmesi Gerekenler

Test sırasında çocuğun dinlenmesi, su dışında bir şey yiyip içmemesi ve fiziksel aktiviteden kaçınması çok önemlidir. Hareketlilik veya gıda alımı, kan şekeri sonuçlarını yanıltıcı bir şekilde etkileyebilir.

OGTT Sonuçları Nasıl Yorumlanır?

OGTT sonuçları, bir pediatrik endokrinolog veya ilgili uzman hekim tarafından değerlendirilmelidir. Yetişkinlerden farklı olarak, çocuklarda yorumlama kriterleri biraz daha hassas olabilir. Genellikle, 2 saatlik glikoz ölçüm değeri temel alınır:

• Normal: Kan şekeri 140 mg/dL (7.8 mmol/L) altında.
• Bozulmuş Glikoz Toleransı (Prediyabet): Kan şekeri 140-199 mg/dL (7.8-11.0 mmol/L) arasında. Bu durum, gelecekte Tip 2 diyabet gelişme riskinin yüksek olduğunu gösterir.
• Diyabet: Kan şekeri 200 mg/dL (11.1 mmol/L) veya üzerinde. Bu değer, Tip 2 diyabet tanısı için yeterlidir.

Açlık kan şekeri ve insülin seviyeleri de insülin direnci göstergeleri (HOMA-IR gibi) hesaplamalarında kullanılır ve yorumlamaya dahil edilir. Türkiye'deki sağlık otoritelerinin (T.C. Sağlık Bakanlığı) belirlediği güncel rehberler de bu yorumlamalarda dikkate alınır.

Test Sonrası Yapılması Gerekenler ve Öneriler

Test sonuçlarına bağlı olarak, hekiminiz çocuğunuz için uygun bir tedavi veya takip planı oluşturacaktır. Prediyabet tanısı konulan çocuklarda yaşam tarzı değişiklikleri (sağlıklı beslenme, düzenli fiziksel aktivite) hayati öneme sahiptir. Diyabet tanısı konulursa, uygun tedaviye hızlıca başlanması ve hastalığın yönetimi için multidisipliner bir yaklaşımla hareket edilmesi gerekir.

Sonuç

Çocuklarda OGTT testi, özellikle günümüz koşullarında artan obezite ve buna bağlı metabolik sorunlar göz önüne alındığında, Tip 2 diyabetin erken teşhisinde kritik bir rol oynamaktadır. Doğru endikasyonlarla, titiz bir hazırlık ve uygulama süreciyle gerçekleştirilen bu test, çocukların sağlıklı bir geleceğe adım atması için önemli bir kapı aralar. Unutmayın, erken teşhis hayat kurtarır ve doğru müdahalelerle çocuklarımızın daha sağlıklı bir yaşam sürmesi mümkündür. Herhangi bir şüpheniz varsa, mutlaka bir pediatrik endokrinoloji uzmanına danışmalısınız.