Çocuklarda akut eklem romatizması (AER), genellikle streptokok bakterisinin neden olduğu bir boğaz enfeksiyonu sonrası ortaya çıkan ve tedavi edilmediğinde ciddi kalp rahatsızlıklarına yol açabilen önemli bir otoimmün hastalıktır. Ebeveynlerin bu hastalığın belirtileri konusunda bilinçli olması, erken tanı ve tedavi için hayati önem taşır. Bu kapsamlı rehber, çocuklarda akut eklem romatizması belirtileri hakkında detaylı bilgi sunarak, miniklerin sağlığını koruma yolculuğunuzda size ışık tutmayı amaçlamaktadır. Erken farkındalık, kalıcı hasarların önüne geçmek için kritik bir adımdır.

Akut Eklem Romatizması (AER) Nedir ve Neden Önemlidir?

Akut Eklem Romatizması, bağışıklık sisteminin, streptokok bakterisine karşı geliştirdiği antikorların yanlışlıkla vücudun kendi dokularına (özellikle kalp, eklemler, beyin ve cilt) saldırması sonucu ortaya çıkan iltihabi bir reaksiyondur. Özellikle 5-15 yaş arası çocuklarda görülen bu durum, tekrarlayan ataklarla kalıcı kalp kapakçık hasarlarına, yani romatizmal kalp hastalığına neden olabilir. Dünya genelinde hala önemli bir sağlık sorunu olmaya devam etmektedir. Bu konuda daha fazla bilgi için Wikipedia'daki Akut Romatizmal Ateş maddesini inceleyebilirsiniz.

Akut Eklem Romatizmasının Başlıca Belirtileri

AER'nin belirtileri çeşitlilik gösterebilir ve bazıları hemen fark edilmeyebilir. Genellikle bir üst solunum yolu enfeksiyonundan 2-3 hafta sonra ortaya çıkarlar. İşte dikkat etmeniz gereken başlıca belirtiler:

Eklem Belirtileri (Artrit)

• Gezici Artrit: En karakteristik belirtilerden biridir. Eklem ağrısı ve iltihabı bir eklemden diğerine atlayarak ilerler. Örneğin, önce diz ağrısı başlar, birkaç gün sonra geçer ve bu kez el bileği veya ayak bileği ağrısı ortaya çıkar.
• Şişlik, Kızarıklık ve Hassasiyet: Etkilenen eklemlerde şişlik, kızarıklık ve dokunmaya karşı aşırı hassasiyet görülebilir.
• Sıcaklık: İltihaplı eklemler dokunulduğunda sıcak hissedilebilir.
• Genellikle büyük eklemleri (diz, dirsek, ayak bileği, el bileği) etkiler.

Kalple İlgili Belirtiler (Kardit)

Kardit, AER'nin en ciddi komplikasyonudur ve kalıcı kalp hasarına yol açabilir. Kalp kapakçıklarının iltihaplanmasıyla (özellikle mitral kapak) ortaya çıkar.

• Halsizlik ve Çabuk Yorulma: Özellikle daha önce enerjik olan bir çocukta beklenmedik yorgunluk görülebilir.
• Nefes Darlığı: Egzersizle veya dinlenirken nefes darlığı yaşanabilir.
• Göğüs Ağrısı: Nadiren de olsa, kalp çevresindeki zarın iltihaplanması (perikardit) nedeniyle göğüs ağrısı ortaya çıkabilir.
• Kalp Çarpıntısı: Çocuğunuz kalp atışlarının hızlandığını veya düzensizleştiğini söyleyebilir.
• Kalp Üfürümü: Doktor muayenesinde yeni oluşan veya şiddeti artan bir kalp üfürümü duyulabilir. Bu belirtiler, Türkiye Çocuk Romatolojisi Derneği'nin de vurguladığı gibi, acil tıbbi müdahale gerektirebilir.

Cilt Belirtileri

• Eritema Marginatum: Nadir görülen ancak AER'ye özgü bir döküntüdür. Gövde ve uzuvlarda, ortası soluk, kenarları kırmızı halkalar şeklinde belirginleşen, genellikle kaşıntısız döküntülerdir. Özellikle sıcak banyo sonrası belirginleşebilir.
• Deri Altı Nodüller (Subkutan Nodüller): Genellikle eklemlerin üzerinde, kemik çıkıntılarında veya tendonların yakınında yer alan, ağrısız, sert ve hareketli küçük şişliklerdir. Genellikle ciddi kalp tutulumu olan hastalarda görülür.

Nörolojik Belirtiler (Sydenham Koresi)

Sydenham Koresi, AER'nin geç dönem belirtilerinden biridir ve genellikle hastalığın diğer belirtileri azaldıktan veya kaybolduktan haftalar hatta aylar sonra ortaya çıkabilir.

• İstem dışı Hareketler: Yüzde, kollarda ve bacaklarda ani, hızlı, amaçsız ve istemsiz seğirme veya hareketler. Çocuk sakarlaşabilir, eşyaları düşürebilir.
• Duygu Durum Değişiklikleri: Ani sinirlilik, hüzün veya ağlama nöbetleri görülebilir.
• Konuşma Bozuklukları: Konuşmada güçlük veya tutukluk yaşanabilir.

Erken Tanının Önemi ve Ebeveynlerin Rolü

Çocuklarda akut eklem romatizmasının erken tanısı, hastalığın ilerlemesini durdurmak ve özellikle kalıcı kalp hasarını önlemek için hayati öneme sahiptir. Ebeveynler olarak çocuğunuzun genel sağlık durumundaki değişikliklere karşı duyarlı olmak, doktor kontrolünde olası belirtileri doğru aktarmak, tanı sürecini hızlandıracaktır.

• Boğaz enfeksiyonlarının zamanında ve doğru tedavisi (antibiyotiklerle) AER riskini azaltır.
• Çocuğunuzda yukarıda sayılan belirtilerden herhangi biri veya birkaçı varsa, vakit kaybetmeden bir çocuk hekimine başvurmalısınız.
• Doktorunuza çocuğunuzun geçirdiği tüm enfeksiyonları ve bu enfeksiyonların tedavisini eksiksiz bildirin.

Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?

Eğer çocuğunuzda yakın zamanda geçirilmiş bir boğaz enfeksiyonu öyküsü varsa ve ardından eklemlerde gezici ağrı, şişlik, kızarıklık, açıklanamayan yorgunluk, nefes darlığı, göğüs ağrısı, kontrol dışı hareketler veya cilt döküntüleri gibi akut eklem romatizması belirtileri fark ederseniz, tereddüt etmeden bir çocuk doktoruna veya çocuk romatoloğuna başvurmalısınız. Unutmayın, erken müdahale, çocuğunuzun gelecekteki yaşam kalitesini doğrudan etkileyen en önemli faktördür.