Kalp sağlığı, modern yaşamın en kritik konularından biri. Damar tıkanıklıkları gibi sorunlar ortaya çıktığında ise tıp dünyasının geliştirdiği çeşitli tedavi yöntemleri devreye giriyor. Bu yöntemlerden ikisi, sıklıkla birlikte anılan ancak temel farkları bulunan anjiyoplasti ve stent uygulamalarıdır. Peki, bu iki işlem ne anlama gelir, aralarındaki farklar nelerdir ve en önemlisi, hangi hastaya hangi tedavinin uygulanacağına nasıl karar verilir?

Anjiyoplasti Nedir ve Nasıl Uygulanır?

Anjiyoplasti, genellikle 'balon anjiyoplasti' olarak bilinen, daralmış veya tıkanmış kan damarlarını açmak için uygulanan minimal invaziv bir yöntemdir. En sık koroner arterlerde, yani kalbi besleyen damarlardaki tıkanıklıkların tedavisinde kullanılır. İşlem sırasında, genellikle kasık veya bilekteki bir damardan girilerek ince bir kateter tıkanıklığın olduğu bölgeye ilerletilir. Kateterin ucunda sönük bir balon bulunur.

Balon Anjiyoplasti Süreci

Tıkanıklığın olduğu noktaya ulaşıldığında, balon kontrollü bir şekilde şişirilir. Bu şişirme işlemi, damarı saran plakları (yağ birikintilerini) sıkıştırarak damarı genişletir ve kan akışının normale dönmesini sağlar. Balon daha sonra söndürülür ve kateter geri çekilir. Anjiyoplasti, damar yolunu anlık olarak açma amacını taşır. Ancak tek başına uygulandığında, genişletilen damarın zamanla tekrar daralma riski (restenoz) bulunmaktadır.

Stent Nedir ve Neden Kullanılır?

Stent, damar genişletme işlemi olan anjiyoplasti sonrası, damarın tekrar daralmasını önlemek amacıyla yerleştirilen küçük, kafes benzeri bir metal tel kafestir. Genellikle paslanmaz çelik veya kobalt-krom gibi biyouyumlu metallerden yapılır ve daralmış damar içinde kalıcı bir destek görevi görür.

Stent Türleri ve Yerleştirme Süreci

Stentler iki ana kategoriye ayrılır:

• Çıplak Metal Stentler (BMS): Sadece metalden yapılmışlardır. Tekrar daralma riski, ilaçlı stentlere göre biraz daha yüksektir.
• İlaç Salınımlı Stentler (DES): Üzerlerinde damarın yeniden daralmasını önlemeye yardımcı olan ilaçlar bulunan stentlerdir. Bu ilaçlar, stent yerleştirildikten sonra yavaş yavaş salınarak doku büyümesini baskılar ve restenoz riskini önemli ölçüde azaltır. Günümüzde en sık tercih edilen stent türüdür.

Stent yerleştirme işlemi de anjiyoplasti ile aynı anda veya hemen sonrasında yapılır. Balonla genişletilen damara, bu kez stentli bir balon kateter ilerletilir. Balon şişirildiğinde stent açılarak damar duvarına yapışır ve kalıcı olarak orada kalır. Balon söndürülüp kateter çekildiğinde stent yerinde sabitlenmiş olur.

Anjiyoplasti ve Stent Arasındaki Temel Farklar

Anjiyoplasti ve stent, kalp damar tıkanıklıklarının tedavisinde birbirini tamamlayan iki önemli yöntemdir. Ancak aralarındaki temel farkları şu şekilde özetleyebiliriz:

• Uygulama Amacı: Anjiyoplasti (balonlama), daralmış damarı mekanik olarak genişletmeyi amaçlar. Stent ise, bu genişletilmiş damarın açık kalmasını sağlamak ve yeniden daralmasını (restenoz) engellemek için yerleştirilen kalıcı bir destektir.
• Kalıcılık: Anjiyoplasti işlemi geçicidir; balon şişirilir ve geri çekilir. Stent ise damar içinde kalıcı olarak kalır.
• Tek Başına Kullanım: Anjiyoplasti tek başına uygulanabilirken, günümüzde çoğu durumda, özellikle koroner arterlerde, stent yerleştirilmesi ile birlikte yapılır veya anjiyoplasti sonrası stent ihtiyacı doğar.

Tedavi Kararı Nasıl Verilir? Hangi Durumlarda Hangisi Tercih Edilir?

Kalp damar tıkanıklıklarında tedavi kararı, sadece tek bir faktöre bağlı olmayıp, hastanın genel sağlık durumu, tıkanıklığın yeri, derecesi ve tipi gibi birçok parametrenin titizlikle değerlendirilmesiyle alınır. Bu karar sürecinde kardiyologlar ve kalp cerrahları multidisipliner bir yaklaşımla hareket eder.

Tedavi Kararını Etkileyen Faktörler

Bir hastaya sadece anjiyoplasti mi, stentli anjiyoplasti mi yoksa bypass ameliyatı gibi farklı bir tedavi mi uygulanacağına karar verilirken şu faktörler göz önünde bulundurulur:

• Tıkanıklığın Yeri ve Derecesi: Tek bir damarda küçük bir daralma genellikle stent ile başarılı bir şekilde tedavi edilebilirken, birden fazla damarda veya kritik bölgelerdeki yaygın tıkanıklıklar bypass ameliyatını gerektirebilir.
• Hastanın Genel Sağlık Durumu: Yaş, eşlik eden diğer hastalıklar (şeker hastalığı, böbrek yetmezliği vb.) ve genel fiziksel durum, tedavi seçeneğini etkiler. Örneğin, bypass ameliyatı için yüksek risk taşıyan hastalarda anjiyoplasti ve stent daha uygun bir seçenek olabilir.
• Damarın Yapısı: Damarın kireçlenme derecesi, tıkanıklığın uzunluğu ve damarın anatomik yapısı, stent yerleştirme başarısını etkileyebilir.
• Daha Önceki Tedaviler: Daha önce anjiyoplasti, stent veya bypass geçirmiş olmak, yeni tedavi kararını şekillendirir.
• Kardiyoloji Uzmanının Görüşü: Bir kardiyoloji uzmanı, tüm bu faktörleri değerlendirerek hastaya özel en uygun tedavi planını önerir.

Günümüzde, koroner arter hastalıklarında perkütan koroner girişim (PKG) olarak adlandırılan anjiyoplasti ve stent uygulamaları, cerrahiye alternatif olarak yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Ancak karmaşık ve çoklu damar hastalıklarında bypass cerrahisi hala altın standart bir tedavi seçeneği olabilir.

Sonuç

Anjiyoplasti, daralmış damarı genişletme eylemi iken, stent bu damarın uzun vadede açık kalmasını sağlayan kalıcı bir destektir. Her ikisi de kalp sağlığını iyileştirmede kritik rol oynar. Ancak hangi yöntemin, hatta belki de bypass gibi farklı bir yaklaşımın en uygun olduğuna dair karar, kapsamlı bir klinik değerlendirme ve hastanın bireysel özelliklerine göre bir kardiyolog tarafından verilmelidir. Unutulmamalıdır ki, kalp sağlığına yönelik her türlü kararda uzman hekimin tavsiyeleri esastır.