Yükseköğretim Kurumları Sınavına Hazırlanan Gençlerde Sınav Kaygısının
Yeme Tutumu ile İlişkisi: Kesitsel Çalışma The Relationship Between Exam
Anxiety and Eating Attitudes in Youn...
Article · June 2023
Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2023;8(3):403-9
Yükseköğretim Kurumları Sınavına Hazırlanan Gençlerde
Sınav Kaygısının Yeme Tutumu ile İlişkisi: Kesitsel Çalışma
The Relationship Between Exam Anxiety and Eating Attitudes in
Young People Preparing for the Higher Education Institutions Exam:
Cross-Sectional Study
a
Serbest Diyetisyen, Yozgat, Türkiye
b
Serbest Diyetisyen, Ordu, Türkiye
c
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Samsun, Türkiye
ÖZET Amaç: Adölesanlarda sınav kaygısı, duygudurumundaki deği-
şikliklere neden olarak beslenme alışkanlıklarını ve antropometrik öl-
çümleri etkileyebilmektedir. Bu çalışma ile yükseköğretim kurumları
sınavına hazırlanan adölesanlarda sınav kaygısı ve yeme davranışı ara-
sındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntemler: Bu
kesitsel çalışma üniversite sınavına hazırlanan 103’ü kadın, 71’i erkek
toplamda 174 öğrenci ile yürütülmüştür. Öğrencilerin demografik özel-
likleri anket aracılığıyla sorgulanmış ve antropometrik ölçümleri alın-
mıştır. Sınav kaygı düzeyinin belirlenmesinde Sınav Kaygısı Envanteri
(SKE) ve yeme tutumunun değerlendirilmesinde Yeme Tutum Testi
[Eating Attitude Test (EAT-26)] kullanılmıştır. Çalışmanın verileri
SPSS 26.0 versiyonu kullanılarak analiz edilmiştir. Bulgular: Öğren-
cilerin %92,5’i anne ve babası ile birlikte yaşamaktadır ve %63,2’si
normal vücut ağırlığındadır. Kadın öğrencilerin ortalama SKE puanı
(51,1±13,81), erkek öğrencilerden (42,5±12,43) daha yüksektir
(p<0,001). Obez ve hafif şişman öğrencilerde sınav kaygısı çok zayıf,
zayıf ve normal vücut ağırlığına sahip öğrencilerden daha düşüktür
(p<0,05). Bununla birlikte çok zayıf, zayıf, normal, hafif şişman ve
obez bireylerin EAT-26 puanları arasında fark tespit edilmemiştir
(p>0,05). Yapılan regresyon analizine göre SKE puanı beden kitle in-
deksi (BKİ) değerini ters yönde, EAT-26 puanını ise aynı yönde etki-
lemektedir (p<0,05). Buna ek olarak EAT-26 puanı ve yaşın BKİ değeri
üzerinde etkili olmadığı bulunmuştur (p>0,05). Sonuç: Öğrencilerde
sınav kaygısının artması yeme tutumundaki değişikliklere neden olarak
besin alımını azaltabilir. Öğrencilere sınav döneminde ve öncesinde
beslenme eğitimlerinin verilmesi, yeme tutumlarındaki değişimlerin
olumlu yönde olmasını sağlamak adına faydalı olabilir.
Anah tar Ke li me ler: Adölesan; kaygı; vücut ağırlığı; yeme tutumu
ABS TRACT Objective: Exam anxiety in adolescents can affect eat-
ing habits and anthropometric measurements by causing changes in
mood. The aim of this study is to determine the relationship between
exam anxiety and eating behavior in adolescents who are preparing for
the exam of higher education institutions. Material and Methods: This
cross-sectional study was conducted with a total of 174 students, 103
female and 71 male, who were preparing for the university exam. The
demographic characteristics of the students were questioned through a
questionnaire and their anthropometric measurements were taken. Test
Anxiety Inventory (TAI) was used to determine test anxiety level and
Eating Attitude Test (EAT-26) was used to evaluate eating attitude. The
data of the study were analyzed using SPSS version 26.0. Results:
92.5% of the students live with their parents and 63.2% of them have
normal body weight. The mean TAI score of female students
(51.1±13.81) was higher than that of male students (42.5±12.43)
(p<0.001). Exam anxiety was lower in obese and overwight obese stu-
dents than in severe thinness, thinnes and normal body weight students
(p<0.05). However, no significant difference was found between the
EAT-26 scores of severe thinness, thinness, normal weight, overweight
and obese individuals (p>0.05). According to the regression analysis,
the TAI score affects the body mass index (BMI) value in the opposite
direction and the EAT-26 score in the same direction (p<0.05). In ad-
dition, EAT-26 score and age were not found to be effective on BMI
value (p>0.05). Conclusion: Increasing exam anxiety in students may
reduce food intake by causing changes in eating attitudes. Giving stu-
dents nutrition education during and before the exam may be beneficial
in order to ensure that the changes in eating attitudes are positive.
Keywords: Adolescent; anxiety; body weight; eating behavior
ORİJİNAL ARAŞTIRMA ORIGINAL RESEARCH DOI: 10.5336/healthsci.2023-96649
Correspondence: Sevtap KÜÇÜKCANKURTARAN
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Samsun, Türkiye
E-mail: [email protected]
Peer review under responsibility of Turkiye Klinikleri Journal of Health Sciences.
Re ce i ved: 09 Mar 2023 Received in revised form: 16 Jun 2023 Ac cep ted: 29 Jun 2023 Available online: 06 Jul 2023
2536-4391 / Copyright © 2023 by Türkiye Klinikleri. This is an open
access article under the CC BY-NC-ND license (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/).
Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi
Turkiye Klinikleri Journal of Health Sciences
404
Adölesan dönem bireyin büyüme ve gelişme hı-
zının en yüksek olduğu, çocukluk ve erişkinlik ara-
sında köprü görevi gören bir süreçtir. Dünya Sağlık
Örgütüne (DSÖ) göre 10-19 yaş aralığı adölesan (er-
genlik) dönemi olarak kabul etmektedir.1
Bu dö-
nemde; fiziksel, psikososyal ve bilişsel yönden
gelişim devam etmektedir. Adölesanlar bu dönemde;
kendi kimliklerini oluşturmaya, bağımsız olmaya ve
toplumda kabul görmeye çabalamaktadır. Aynı za-
manda dış görünüşleri ile daha fazla ilgilenmektedir.
Öğün atlama, düzensiz öğün yapma, ev dışında ve
hazır gıda tüketimi gibi beslenme alışkanlıkları sık-
lıkla görülür. Bu alışkanlıklar genellikle aile, akran
davranışları ve sosyal medyadan kaynaklanan birçok
etmenden etkilemektedir.2
Bireylerin beslenme alışkanlıkları ve yaşam tarz-
ları sağlık, hastalıkların oluşumu ve mortalite üzerine
etkilidir. Kötü beslenme alışkanlıkları, depresyon ve
stres semptomlarıyla, duygudurum ise sağlıklı veya
zararlı gıdaların seçimiyle ilişkilendirilebilir.3,4 Bu ne-
denle bireylerin beslenme alışkanlıkları değerlendi-
rilirken psikolojik durumlar (depresif durumlar, stres
düzeyi) da göz önünde bulundurulmalıdır.5
Sınav kaygısı, adölesan dönemde karşılaşılan
önemli psikolojik sorunlardan biridir. Adölesanların
çoğu bu dönemde gerilim, kaygı ve mutsuzluklarını
azaltacağına inanarak fazla miktarda besin tüketebi-
lirler. Tüketilen besinin türü ve alınan enerji miktarı
bireyin psikolojik durumunu ve sağlığını etkileyebil-
mektedir.6
Adölesan dönemde, ideal vücut ağırlığı-
nın korunması, yeterli ve dengeli beslenme ileriki
yaşlarda ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarının ön-
lenmesi için önemlidir. Bu dönemde görülen obezi-
tenin metabolik sendrom, kardiyovasküler hastalıklar,
kanser türleri ve diyabet için risk oluşturduğu bildi-
rilmektedir.7
Bu yaş grubu için hem obezite hem de
anoreksiya nervoza, ortoreksiya nervoza ve bulimia
gibi çeşitli yeme bozukluklarının gelişme riski ol-
dukça yüksektir.8
Adölesan dönemde sınav stresinin yeme tutumu
üzerine etkisi ile ilgili yapılan çalışmalar incelendi-
ğinde, sınava hazırlanan 16-19 yaş aralığındaki 450
öğrencinin kaygı düzeylerinin yükseldiği, kaygı pu-
anları ile bazı beslenme alışkanlıkları ve antropo-
metrik ölçümler arasında anlamlı ilişkiler olduğu
bulunmuştur.9
Bir başka çalışmada 16-18 yaş aralı-
ğındaki 150 adölesanda, sabah kahvaltısını düzenli
yapanların stres ve sınav kaygısının azaldığı görül-
müştür.10 Karacaören’in çalışmasında, adölesanların
sınav stresi yaşadıkları zamanlarda beslenme alış-
kanlıkları sorgulanmıştır ve %37,8’inin normalden
daha az yeme eğilimi gösterdiği tespit edilmiştir.11
Erkek adölesanların sınav stresi yaşanılan durumlarda
%19,7’sinin besin tüketiminde herhangi bir değişik-
lik olmadığı, kadın adölesanların ise aynı duygudu-
rumunda %31,6’sının daha az besin tükettiği
belirlenmiştir. Yapılan bu çalışmalar, adölesan dö-
nemde sınav stresinin beslenme üzerine önemli etki-
lerinin olduğunu göstermiştir ve genellikle beslenme
ve sınav stresi arasındaki ilişkiyi incelenmiştir. Ancak
sınav kaygısı ve yeme davranışları arasındaki bağ-
lantıyı araştıran sınırlı sayıda çalışma vardır. Bu ça-
lışma ile yükseköğretim kurumları sınavına (YKS)
hazırlanan 16-19 yaş arasındaki adölesanlarda sınav
kaygısı ve yeme davranışı arasındaki ilişkinin belir-
lenmesi amaçlanmıştır.
GEREÇ VE YÖNTEMLER
ÇALIŞMANIN GENEL PLANI
Kesitsel tipteki bu çalışma Şubat-Mayıs 2021 tarihleri
arasında YKS’ye hazırlanan 16-19 yaş arasındaki 103
kız ve 71 erkek olmak üzere toplam 174 adölesan üze-
rinde yürütülmüştür. Çalışmanın örneklem hesabı,
Ayan’ın çalışmasında; Sınav Kaygısı Envanteri (SKE)
endişe alt boyut puanı ve Beslenme Alışkanlıkları Öl-
çeği toplam puanı arasındaki ilişki baz alınarak yapıl-
mıştır.10 Güç analizi sonucunda çalışmaya en az 150
(güç: 0,88478, β: 0,11522 ve a: 0,05) adölesanın ka-
tılmasına karar verilmiştir. Veriler elektronik posta ve
WhatsApp (Meta, Inc., California, U.S.A.) uygulaması
kullanılarak internet tabanlı anket yoluyla toplanmış-
tır. Çalışma anketi, araştırmacıların çevresindeki iç-
leme kriterlerine uygun adölesanlara gönderilmiş ve
onların da kendi arkadaşlarına iletmeleri istenmiştir.
Anket formu; bireylerin demografik özellikleri (cinsi-
yet, yaş, eğitim durumu, yaşanılan yer vb.), antropo-
metrik ölçümlerine dair beyanları (boy uzunluğu ve
vücut ağırlığı), SKE, Yeme Tutum Testi’nden [Eating
Attitude Test (EAT-26)] oluşmaktadır. Çalışmaya
dâhil olma kriterleri; 16-19 yaş arasında olmak, üni-
versite sınavına hazırlanıyor olmaktır. Çalışmanın dış-
lama kriterleri; gebelik/emziklilik durumu ve
Tuğba GEDİK ve ark. Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2023;8(3):403-9
404
405
üniversite sınavı dışında farklı bir sınava hazırlanıyor
olmaktır. Çalışmanın etik kurul izni Ondokuz Mayıs
Üniversitesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulundan alın-
mıştır (karar tarihi: 14 Ocak 2021, karar numarası:
2021/003). Çalışma, Helsinki Deklarasyonu prensip-
lerine uygun olarak gerçekleştirilmiştir ve katılımcı-
lardan bilgilendirilmiş onay formu alınmıştır.
ANTROPOMETRİK ÖLÇüMLERİN
DEğERLENDİRİLMESİ
Bireylere ait boy uzunluğu ve vücut ağırlıkları beyan-
larına dayalı olarak alınmıştır. Bu veriler kullanılarak;
beden kitle indeksi (BKİ)=vücut ağırlığı (kg)/boy
uzunluğunun karesi (m2
) formülü ile hesaplanmıştır.
Yaşa göre BKİ değerleri, DSÖ 5-19 yaş arası büyüme
referans verileri dikkate alınarak WHO AnthroPlus
programı (B-I Team, Geneva, Switzerland) kullanı-
larak z skorları hesaplanmıştır. Buna göre çok zayıf
(<-2SD), zayıf (≥-2SD-<-1SD), normal (≥-1SD-<1
SD), hafif şişman (≥1SD-<2 SD) ve şişman (≥2 SD)
olarak yaşa göre BKİ grupları oluşturulmuştur.12
SKE
Öğrencilerin sınav kaygısı durumları, Spielberger ta-
rafından geliştirilmiş ve Öner ve Albayrak Kaymak
tarafından Türkçeye uyarlanmış olan SKE kullanıla-
rak değerlendirilmiştir.13,14 Ölçek, “kuruntu” ve “du-
yuşsallık ya da heyecansallık” olmak üzere 2 boyuttan
oluşmaktadır. Dörtlü Likert tipinde (hemen hiçbir
zaman, bazen, sık sık, hemen her zaman) olan ölçek,
20 maddeden oluşmaktadır. Ölçekten alınabilecek en
düşük puan 20, en yüksek puan ise 80’dir. İlk 8 mad-
deden kuruntu puanı, sonraki 12 maddeden duyuşsal-
lık puanı ve her ikisinin birleşimi olan 20 maddeden
toplam puan elde edilmektedir. Buna göre artan pu-
anlar yüksek sınav kaygısını göstermektedir.14
EAT
Bireylerin yeme tutumları orijinali Garner ve ark. ta-
rafından geliştirilmiş ve Türkçe uyarlaması Ergüney
Okumuş ve Sertel-Berk tarafından yapılan EAT-26
kısa formu kullanılarak değerlendirilmiştir.15,16 Ölçek
26 maddeden oluşmaktadır ve “her zaman” 3 puan,
“sıklıkla” 2 puan, “genellikle” 1 puan, “bazen”, “na-
diren” ve “hiçbir zaman” yanıtları 0 puan olacak şe-
kilde 6 maddelik Likert tipte puanlandırılmaktadır.
Ölçekte bir madde hariç düz puanlama yapılmakta-
dır ve alınabilecek toplam puan 0-53 arasında değiş-
mektedir. EAT-26 skoru yükseldikçe yeme bozuk-
luğu riski artmaktadır. Toplam skoru 20 ve üzerinde
olan bireyler yeme tutumu bozukluğu olan bireyler
olarak sınıflandırılmaktadır.16
İSTATİSTİKSEL DEğERLENDİRME
Çalışma verilerinin değerlendirilmesinde IBM SPSS
26.0 programı (Statistical Package for the Social Sci-
ences, IBM Corp., Armonk, NY, USA) kullanılmıştır.
Çalışmada tanımlayıcı istatistiklerin sunumunda arit-
metik ortalama, standart sapma, alt ve üst değerler
veya sayı ve yüzde değerleri kullanılmıştır. Verilerin
normal dağılıma uygunluğu Kolmogorov-Smirnov ve
Shapiro-Wilk testleri kullanılarak değerlendirilmiştir.
Nonparametrik testlerden Mann-Whitney U, Kruskal-
Wallis kullanılmıştır. Yeme tutumu ve BKİ değerle-
rinin belirleyicilerini tahmin etmek için lineer
regresyon analizi yapılmıştır. İstatistiksel anlamlılık
düzeyi p<0,05 kabul edilmiştir.
BULGULAR
Tablo 1’de araştırmaya katılan öğrencilerin genel
özellikleri verilmiştir. Katılımcıların büyük çoğun-
luğu kadın (%59,2), 17 yaşında (%56,9), 12. sınıf öğ-
rencisi (79,3), anne ve babası ile birlikte yaşamakta
(%92,5) ve normal ağırlıktadır (%63,2). Öğrencile-
rin %2,9’u ise obezdir.
Öğrencilerin cinsiyete göre BKİ, sınav kaygısı
ve yeme tutumlarının değerlendirilmesi Tablo 2’de
verilmiştir. Buna göre kadınların EAT-26 (p=0,001),
SKE toplam puanı ve alt faktör puanları erkeklere
göre yüksek bulunmuştur (p<0,001). Erkeklerin or-
talama BKİ değeri kadınlara göre daha yüksek olup,
en yüksek BKİ değeri sırasıyla 28,7 kg/m2 ve 31,6
kg/m2
dir (p<0,001).
Tablo 3’te öğrencilerin BKİ değerlerine göre
SKE ve EAT-26 puanları verilmiştir. Öğrencilerin
SKE kuruntu, duyuşsallık ve toplam puanının
BKİ’ye göre oluşturulan gruplar arasında farklılık
gösterdiği bulunmuştur (p<0,05). Normal BKİ de-
ğerine sahip bireylerin SKE ve alt faktör puanlarının
hafif şişmanlardan daha yüksek olduğu saptanmıştır
(χ2
=32,886; p=0,01). Bununla birlikte BKİ değerine
göre oluşturulan grupların EAT-26 puanları arasında
anlamlı bir fark tespit edilmemiştir (p=0,480).
Tuğba GEDİK ve ark. Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2023;8(3):403-9
405
Yeme tutumu ve BKİ değerinin çeşitli değiş-
kenlerle ilişkisi regresyon modeli ile Tablo 4’te ve-
rilmiştir. Buna göre SKE toplam puanı BKİ değerinin
belirleyicisidir (p=0,003). Öğrencilerin yaşı ve EAT-
26 puanının BKİ değeri üzerinde belirleyici olmadığı
tespit edilmiştir (p>0,05). EAT-26 puanı için oluştu-
rulan modelde ise SKE toplam puanının belirleyici
(p=0,004); yaş ve BKİ değerinin ise belirleyici ol-
madığı saptanmıştır (p>0,05).
TARTIŞMA
Üniversite sınavına hazırlanan adölesanlar ile yaptı-
ğımız bu çalışmada, sınav kaygısı ve yeme davranışı
arasındaki ilişki değerlendirilmiştir ve cinsiyet ile
BKİ değerine göre karşılaştırmalar yapılmıştır. Sınav
kaygısı, genel anksiyete durumu ve psikolojik sorun-
lar bireylerin beslenme alışkanlıklarını etkilemekte-
dir.17 Üniversite sınavına hazırlanan 16-19 yaş
grubunda sağlıksız beslenme alışkanlıkları görülebil-
mektedir. Bu durum, adölesanlarda obezite ve ileriki
yaşlarda karşılaşılan kronik hastalıklara zemin hazır-
lamaktadır.18 Çocukluk ve adölesan dönemde çeşitli
nedenlerden dolayı ortaya çıkan obezite halk sağlığı
açısından önemli bir sorundur. DSÖ’nün 2022 Av-
Tuğba GEDİK ve ark. Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2023;8(3):403-9
406
Özellikler n %
Cinsiyet
Kadın 103 59,2
Erkek 71 40,8
Yaş (yıl)
16 7 4,0
17 99 56,9
18 46 26,4
19 22 12,6
BKİ (kg/m2
) Z skor sınıflama
Çok zayıf (<-2SD) 6 3,4
Zayıf (≥-2SD-<-1SD) 20 11,5
Normal (≥-1SD-<1 SD) 110 63,2
Hafif şişman (≥1SD-<2 SD) 33 19,0
Obez (≥2 SD) 5 2,9
Öğrenim durumu
12. sınıf 138 79,3
Mezun 1. yıl 29 16,7
Mezun 2. yıl 5 2,9
Mezun 3. yıl 2 1,1
Yaşadığı yer
Annenin yanında 5 2,9
Babanın yanında 2 1,1
Anne ve babanın yanında 161 92,5
Diğer (akraba, yurt, arkadaş) 6 3,4
TABLO 1: Öğrencilerin genel özellikleri.
BKİ: Beden kitle indeksi.
Kadın (n=103) Erkek (n=71)
Değişkenler X±SS Alt Üst X±SS Alt Üst Z p değeri
BKİ (kg/m2
) 21,0±3,36 16,2 31,6 22,9±2,89 16,3 28,7 -4,281 <0,001
SKE toplam puanı 51,1±13,81 23,0 79,0 42,5±12,43 20,0 80,0 -3,978 <0,001
SKE kuruntu puanı 19,9±5,35 8,0 32,0 17,1±4,77 8,0 32,0 -3,523 <0,001
SKE duyuşsallık puanı 31,1±8,93 12,0 48,0 25,4±8,15 12,0 48,0 -4,221 <0,001
EAT-26 puanı 17,2±8,61 4,0 52,0 13,5±8,62 4,0 60,0 -3,377 0,001*
TABLO 2: Cinsiyete göre öğrencilerin BKİ değeri, sınav kaygısı ve yeme tutumlarının değerlendirilmesi.
*p<0,05; Mann-Whitney U testi kullanılmıştır; BKİ: Beden kitle indeksi; SS: Standart sapma; SKE: Sınav Kaygısı Envanteri; EAT-26: Yeme Tutum Testi.
Çok zayıf Zayıf Normal Hafif şişman Obez
Değişkenler X±SS Alt/üst X±SS Alt/üst X±SS Alt/üst X±SS Alt/üst X±SS Alt/üst 2 p değeri
SKE toplam puanı 49,3±11,25 33/61 46,5±12,37 26/72 49,9±13,8 20/80 41,3±14,48 23/77 41±7,07 31/51 12,552 0,014*
SKE kuruntu puanı 20,5±4,72 14/24 18,6±4,99 11/29 19,4±5,23 8/32 16,7±5,71 9/31 18±2,82 16/23 10,212 0,037*
SKE duyuşsallık puanı 28,8±7,19 18/37 27,9±7,77 15/43 30,4±9,06 12/48 24,6±9,11 12/48 23±4,79 15/28 13,596 0,009*
EAT-26 puanı 19,5±4,59 11/24 14,4±6,03 7/31 15,5±9,1 4/52 16±10,13 4/60 16,6±5,36 10/25 3,483 0,480
TABLO 3: Öğrencilerin BKİ sınıflamasına göre sınav kaygısı ve yeme tutumlarının karşılaştırılması.
*p<0,05; bağımsız örneklem Kruskal-Wallis testi kullanılmıştır; BKİ: Beden kitle indeksi; SS: Standart sapma; SKE: Sınav Kaygısı Envanteri; EAT-26: Yeme Tutum Testi.
rupa Obezite Raporu’na göre 10-19 yaş grubu için
hafif şişmanlık ve obezite sıklığı sırasıyla %14,8 ve
%7,1’dir. Bununla birlikte, erkeklerde (%29) obezite
ve hafif şişmanlık görülme sıklığının kadınlardan
(%27) daha yüksek olduğu rapor edilmiştir.19 Türkiye
Beslenme ve Sağlık Araştırması-2019’a (TBSA-
2019) göre 15 yaş ve üzeri bireylerde hafif şişmanlık
ve obezite sıklığı erkeklerde %36, kadınlarda ise
%50,7 olarak ifade edilmiştir.20 Bu çalışmada, erkek-
lerde ortalama BKİ değeri 22,9±2,89 kg/m2
, kadın-
larda ise 21,0±3,36 kg/m2
olarak belirlenmiştir (Tablo
2). Hafif şişmanlık oranı DSÖ verilerinden daha yük-
sek olup %19’dur. Obezite oranı ise %2,9 olarak bu-
lunmuştur (Tablo 1). Obezite sıklığının DSÖ ve
TBSA-2019 verilerinden daha düşük olması çalış-
maya katılan öğrencilerin yaşadığı yer, öğrenim du-
rumu ve gelir düzeylerinin farklı olmasından
kaynaklanabilir.19
Öğrencilerin sınav kaygı düzeyi cinsiyet ve yaş
gibi bireysel faktörlerden etkilenebilmektedir. Dün-
dar ve ark.nın yaptığı bir çalışmada, kadınların sınav
kaygısı puanı erkeklere göre daha yüksek bulunmuş-
tur.21 Literatürde kadınların erkeklerden daha yüksek
sınav kaygı düzeyine sahip olduğu benzer çalışma-
larla da ortaya konmuştur.22,23 Bu çalışmada, erkek-
lerin sınav kaygı puanının kadınlara kıyasla anlamlı
olarak daha düşük olduğu belirlenmiştir (p<0,001,
Tablo 2). Bu bulgu literatür ile uyumludur.
Adölesanlarda sınav kaygısının duygudurumun-
daki değişikliklere neden olarak BKİ değerini etkile-
diği çeşitli çalışmalarda gösterilmiştir.10,24 Bireylerin
kaygılı olduğu dönemlerde yoğun enerji içeren yağlı
ve şekerli besinlere yönelmeleri söz konusu olabilir.25
Yapılan bir çalışmada, 6-17 yaş grubundaki adöle-
sanlarda anksiyete ve depresyonun obezite için bir
risk faktörü olduğu ifade edilmiştir.26 Güney Kıbrıs’ta
9-12. sınıflarda eğitim gören adölesanlarla yapılan
kesitsel bir çalışmada, anksiyetenin vücut ağırlığı ar-
tışı ve beden algısı bozukluğu ile pozitif ilişkili ol-
duğu belirlenmiştir.27 Ancak bu çalışmada olduğu
gibi beklenenin aksine BKİ ve kaygı düzeyi arasın-
daki ilişki pozitif yönde olmayabilir. Bu çalışmada;
çok zayıf, zayıf ve normal BKİ değerlendirmesine
sahip öğrencilerin sınav kaygısı puanlarının hafif şiş-
man ve obezlere göre daha yüksek olduğu saptan-
mıştır (p<0,05) (Tablo 3). Öğretir ve Türker’in
yaptığı benzer bir çalışmada, öğrencilerin bel çevresi,
vücut ağırlığı ve BKİ değerlerinin sınav kaygısı puanı
ile negatif ilişkili olduğu tespit edilmiştir.28 Üniversite
sınavına hazırlanan öğrencilerde BKİ, bel/boy oranı
ve bel çevresinin araştırıldığı başka bir çalışmada,
sınav kaygısı ve bu değişkenler arasında herhangi bir
ilişki saptanmamıştır.6
Sınava hazırlanan bireylerde üniversiteyi kaza-
namama korkusu, belirsizlik, iç çelişki ve depresyon
durumu sağlıksız beslenme davranışlarına neden ola-
bilir.9
Yapılan regresyon analizine göre sınav kaygısı,
EAT-26 puanını aynı yönde etkilemektedir (p=0,004)
(Tablo 4). Dolayısıyla artan sınav stresinin öğrenci-
leri sağlıksız beslenme alışkanlıklarına yönelttiği so-
nucuna varılabilir. Sınav döneminde yeme tutum ve
davranışını değerlendirmek için yapılan çalışmalarda,
yeme davranışı bozukluklarının arttığı gözlenmiş-
tir.29,30 Eck ve Byrd-Bredbenner’in 1792 ortaöğretim
Tuğba GEDİK ve ark. Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2023;8(3):403-9
407
BKİ değerinin belirleyicileri
B SS STD B p değeri R R2 F
Yaş 0,326 0,326 0,076 0,319 0,233 0,054 3,251
SKE toplam puanı -0,055 0,018 -0,231 0,003*
EAT-26 puanı -0,003 0,029 -0,008 0,917
EAT-26 puanının belirleyicileri
B SS STD B p değeri R R2 F
Yaş 0,840 0,866 0,073 0,333 0,250 0,062 3,777
BKİ (kg/m2
) -0,021 0,203 -0,008 0,917
SKE toplam puanı 0,143 0,049 0,226 0,004*
TABLO 4: Öğrencilerin BKİ değerleri ve yeme tutumları için lineer regresyon modeli.
*p<0,05; Bağımlı değişkenler: BKİ ve EAT-26 puanı; Belirleyiciler: Yaş, SKE, BKİ, EAT-26 puanı; Düzeltme: Cinsiyet, öğrenim durumu; BKİ: Beden kitle indeksi; SS: Standart sapma;
STD B: Standartlaştırılmış beta; SKE: Sınav Kaygısı Envanteri; EAT-26: Yeme Tutum Testi.
öğrencisiyle yaptığı bir çalışmada; genel depresyon,
anksiyete ve yeme bozukluğu durumları değerlendi-
rilmiştir.29 Öğrencilerin yeme bozukluğu puanı art-
tıkça depresyon ve anksiyete puanlarının anlamlı
olarak arttığı rapor edilmiştir. Sınav öncesi ve son-
rası kaygı düzeyi ve beslenme durumunun değerlen-
dirildiği bir çalışmada ise sınav döneminde kaygı
düzeyinin arttığı; EAT-26 puanında ise önemli deği-
şiklik olmadığı belirlenmiştir.31 Bu çalışmada olduğu
gibi cinsiyetler arası kaygı düzeyi ve yeme bozuk-
luğu durumlarının karşılaştırıldığı bir çalışmada, ka-
dınların erkeklere göre EAT-26 puanı ve kaygı
puanının daha yüksek olduğu bulunmuştur.32 Elde
edilen sonuçlar doğrultusunda, kadınların kaygı dü-
zeyinin erkeklere kıyasla yüksek olmasının kadın-
larda daha çok sağlıksız beslenme davranışlarına yol
açma potansiyeli olduğu düşünülebilir.
Sağlıksız yeme tutum ve davranışları bireylerin
vücut ağırlığındaki artışın nedenleri arasındadır.
Ancak bu çalışmada, BKİ sınıflarına göre oluşturu-
lan grupların EAT-26 puanları arasında anlamlı fark
saptanmamıştır (p>0,05) (Tablo 3). Yapılan regres-
yon analizi de bu sonucu destekler niteliktedir.
EAT-26 puanının BKİ üzerinde etkili olmadığı be-
lirlenmiştir (p=0,917) (Tablo 4). Buna ek olarak sınav
kaygısı BKİ değerini ters yönde etkilemektedir. Do-
layısıyla öğrencilerin sınav kaygısındaki artış iştah-
sızlık yaratıyor olabilir ancak yeme tutumundaki
değişimler BKİ’yi anlamlı olarak etkilememektedir.
Sınav kaygısının vücut ağırlığına etkisinin araştırıl-
dığı bir çalışmada, öğrencilerin %59,33’ünün sınav
stresi nedeniyle vücut ağırlığında kayıp yaşadıkları
belirlenmiştir.33 Fakat sınav stresi nedeniyle öğrenci-
lerde iştah artışı ve aşırı yeme isteği de görülebilir.
Estonya’da sınav dönemindeki öğrencilerle yapılan
bir araştırmada, depresyon ve kaygı düzeyinin art-
masının aşırı yeme ataklarına neden olduğu saptan-
mıştır. Bu dönemde görülen aşırı yeme davranışının
vücut ağırlığındaki artışa, beden algısı bozukluğuna
ve kendini değersiz hissetmeye yol açabileceği ileri
sürülmüştür.34
Çalışmada sınava hazırlanan öğrencilerin yeme
tutumları, antropometrik ölçümleri ve kaygı düzey-
leri incelenmiştir. Çalışma verilerinin internet tabanlı
olarak toplanması nedeniyle öğrencilerin vücut çevre
ölçümlerinin yapılamaması, sınav sonrasındaki bes-
lenme davranışları ve kaygı düzeylerinin takip edile-
memesi çalışmanın sınırlılıkları arasındadır. Sınav
döneminin başında, ortasında ve sonrasında öğrenci-
lerin detaylı vücut bileşimlerinin ölçülmesi, beslenme
davranışları ve kaygı düzeylerinin kayıt altına alın-
ması sonuçların daha detaylı olarak analiz edilmesi
açısından uygun olabilir.
SONUÇ
Sonuç olarak üniversite sınavına hazırlanan öğrenci-
lerde sınav kaygısı BKİ değerini ve yeme tutumunu
etkilemektedir. Buna ek olarak kadın, zayıf ve nor-
mal vücut ağırlığına sahip öğrencilerin sınav kaygı
puanı daha yüksek bulunmuştur. Öğrencilerde sınav
kaygısının artması, yeme tutumundaki değişikliklere
neden olarak uzun vadede besin alımını azaltabilir.
Öğrencilere sınav döneminde ve öncesinde beslenme
eğitimlerinin verilmesi, yeme tutumlarındaki deği-
şimlerin olumlu yönde olmasını sağlamak adına fay-
dalı olabilir. Sınav stresi nedeniyle değişen yeme
tutumlarının, bu yaş dönemindeki bireylerin besinsel
ihtiyaçlarının karşılanmasına olan etkilerinin değer-
lendirileceği uzunlamasına çalışmalara ihtiyaç var-
dır.
Finansal Kaynak
Bu çalışma sırasında, yapılan araştırma konusu ile ilgili doğru-
dan bağlantısı bulunan herhangi bir ilaç firmasından, tıbbi alet,
gereç ve malzeme sağlayan ve/veya üreten bir firma veya herhangi
bir ticari firmadan, çalışmanın değerlendirme sürecinde, çalışma
ile ilgili verilecek kararı olumsuz etkileyebilecek maddi ve/veya
manevi herhangi bir destek alınmamıştır.
Çıkar Çatışması
Bu çalışma ile ilgili olarak yazarların ve/veya aile bireylerinin
çıkar çatışması potansiyeli olabilecek bilimsel ve tıbbi komite üye-
liği veya üyeleri ile ilişkisi, danışmanlık, bilirkişilik, herhangi bir
firmada çalışma durumu, hissedarlık ve benzer durumları yoktur.
Yazar Katkıları
Fikir/Kavram: Tuğba Gedik, Feyza Nur Altun, Yasemin Ertaş Öz-
türk; Tasarım: Tuğba Gedik, Feyza Nur Altun, Yasemin Ertaş Öz-
türk; Denetleme/Danışmanlık: Yasemin Ertaş Öztürk; Veri
Toplama ve/veya İşleme: Tuğba Gedik, Feyza Nur Altun; Analiz
ve/veya Yorum: Sevtap Küçükcankurtaran, Yasemin Ertaş Öztürk;
Kaynak Taraması: Tuğba Gedik, Feyza Nur Altun, Sevtap Kü-
çükcankurtaran, Yasemin Ertaş Öztürk; Makalenin Yazımı: Sev-
tap Küçükcankurtaran; Eleştirel İnceleme: Yasemin Ertaş Öztürk.
Tuğba GEDİK ve ark. Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2023;8(3):403-9
408
Tuğba GEDİK ve ark. Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2023;8(3):403-9
409
1. World Health Organization [Internet]. © 2023 WHO [Cited: January 1, 2023].
Adolescent health in the South-East Asia Region. Available from: [Link]
2. Demirezen E, Coşansu G. Adölesan çağı öğrencilerde beslenme
alışkanlıklarının değerlendirilmesi [Evaluating Dietary Pattern in Adolescence].
Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi. 2005;14(8):174-8. [Link]
3. Konttinen H. Emotional eating and obesity in adults: the role of depression,
sleep and genes. Proc Nutr Soc. 2020;79(3):283-9. [Crossref] [PubMed]
4. van Strien T, Winkens L, Toft MB, Pedersen S, Brouwer I, Visser M, et al. The
mediation effect of emotional eating between depression and body mass
index in the two European countries Denmark and Spain. Appetite.
2016;105:500-8. [Crossref] [PubMed]
5. Özenoğlu A. Duygu durumu, besin ve beslenme ilişkisi [Relationship between
mood, food and nutrition]. Acıbadem üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi.
2018;(4):357-65. [Link]
6. Gümüş AB, Yardımcı H, Keser A. Sınava hazırlanan öğrencilerin beslenme
durumlarının kaygı puanlarına göre değerlendirilmesi [Evaluation of nutritional
situations according to anxiety score of students prepared for exam]. Düzce
üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2018;8(1):22-8. [Link]
7. Işgın K, Pekmez CT, Kabasakal A, Demirel ZB, Besler HT, Çetin C. Adöle-
sanlarda duygusal yeme, kontrolsüz yeme ve bilişsel yeme kısıtlaması
davranışları ile vücut bileşimi arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi [An eval-
uation of the relationship across emotional eating, uncontrolled eating, cog-
nitive restraint behaviours and body compositions in adolescents]. Beslenme
ve Diyet Dergisi. 2014;42(2):125-31. [Link]
8. Çaka SY, Çınar N, Altınkaynak S. Adölesanda yeme bozuklukları [Eating dis-
orders in adolescence]. Gümüşhane üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi.
2018;7(1):203-9. [Link]
9. Aslan NN, Yardımcı H, Özçelik AÖ. üniversite sınavına hazırlanan
öğrencilerin makro besin ögesi alımları ve antropometrik ölçümlerle ilişkisi
[Macro nutrient intakes of students preparing for national university exams
and its relation with anthropometric measurements]. ERü Sağlık Bilimleri
Fakültesi Dergisi. 2017;4(1):39-48. [Link]
10. Ayan M. Lisans yerleştirme sınavına (LYS) hazırlanan öğrencilerin stres, sınav
kaygısı ve tükenmişlik durumlarının beslenme alışkanlıkları ile ilişkisinin in-
celenmesi [Yüksek lisans tezi]. İstanbul: Haliç üniversitesi; 2015. Erişim tar-
ihi: 06.02.2023. [Link]
11. Karacaören A. Adölesanlarda duygu değişiklikleri ile yeme eğilimi ilişkisinin
değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi]. Ankara: Başkent üniversitesi; 2019.
Erişim tarihi: 06.02.2023. [Link]
12. World Health Organization [Internet]. © 2023 WHO [Cited: May 12, 2023].
BMI-for-age (5-19 years). Available from: [Link]
13. Spielberger CD. Test anxiety inventory. In: Weiner IB, Craighead WE, eds.
The Corsini Encyclopedia of Psychology. 4th ed. Hoboken, NJ: Wiley, 2010.
p.1. [Crossref]
14. Öner N. Sınav Kaygısı Envanteri El Kitabı. Yayını No: 1. İstanbul: Yüksek
Öğrenimde Rehberliği Tanıtma ve Rehber Yetiştirme Vakfı; 1990.
15. Garner DM, Olmsted MP, Bohr Y, Garfinkel PE. The eating attitudes test: psy-
chometric features and clinical correlates. Psychol Med. 1982;12(4):871-8.
[Crossref] [PubMed]
16. Ergüney Okumuş FE, Sertel Berk HÖ. Yeme Tutum Testi kısa formunun (YTT-
26) üniversite örnekleminde Türkçeye uyarlanması ve psikometrik özellik-
lerinin değerlendirilmesi [The psychometric properties of the Eating Attitudes
Test Short Form (EAT-26) in a college sample]. Psikoloji Çalışmaları.
2019;40(1):57-78. [Crossref]
17. Dalle Grave R, Calugi S, Marchesini G. Objective and subjective binge eat-
ing in underweight eating disorders: associated features and treatment out-
come. Int J Eat Disord. 2012;45(3):370-6. [Crossref] [PubMed]
18. Pauli-Pott U, Becker K, Albayrak Ö, Hebebrand J, Pott W. Links between
psychopathological symptoms and disordered eating behaviors in over-
weight/obese youths. Int J Eat Disord. 2013;46(2):156-63. Erratum in: Int J
Eat Disord. 2014;47(5):563. [Crossref] [PubMed]
19. World Health Organization [Internet]. WHO European Regional Report 2022.
Erişim tarihi: 08.02.2023. Available from: [Link]
20. T.C Bakanlığı. Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması. Yayın no: 1132
Ankara: Tiraj Basım ve Yayın Sanayi Ticaret Ltd. Ştİ; 2019. [Link]
21. Dündar S, Yapıcı Ş, Topçu B. üniversite öğrencilerinin bazı kişilik özellikler-
ine göre sınav kaygısının incelenmesi [Investigation to test anxiety according
to some personality characteristics of university students]. Gazi üniversitesi
Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2008;28(1):171-86. [Link]
22. Kapkıran Ş. üniversite öğrencilerinin sınav kaygısının bazı psiko-sosyal
değişkenlerle ilişkisi üzerine bir inceleme [A Study on the Relationship be-
tween University Students' Test Anxiety and Some Psycho-Social Variables].
Pamukkale üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2002;11(11): 34-43. [Link]
23. Chapell MS, Blanding ZB, Silverstein ME, Takahashi M, Newman B, Gubi A,
et al. Test anxiety and academic performance in undergraduate and gradu-
ate students. Journal of Educational Psychology. 2005;97(2):268-74. [Cross-
ref]
24. He ZH, Li MD, Liu CJ, Ma XY. Relationship between body image, anxiety,
food-specific inhibitory control, and emotional eating in young women with
abdominal obesity: a comparative cross-sectional study. Arch Public Health.
2021;79(1):11. [Crossref] [PubMed] [PMC]
25. Pollard TM, Steptoe A, Canaan L, Davies GJ, Wardle J. Effects of academic
examination stress on eating behavior and blood lipid levels. Int J Behav Med.
1995;2(4):299-320. [Crossref] [PubMed]
26. Lindberg L, Hagman E, Danielsson P, Marcus C, Persson M. Anxiety and de-
pression in children and adolescents with obesity: a nationwide study in Swe-
den. BMC Med. 2020;18(1):30. [Crossref] [PubMed] [PMC]
27. Argyrides M, Anastasiades E, Alexiou E. Risk and Protective factors of
disordered eating in adolescents based on gender and body mass index.
Int J Environ Res Public Health. 2020;17(24):9238. [Crossref] [PubMed]
[PMC]
28. Öğretir H, Türker PF. Sınava hazırlanan öğrencilerde sınav kaygısı ile
antropometrik ölçümler arasındaki ilişkinin incelenmesi [The examination of
the relationship between test anxiety and anthropometric measurements in
students preparing for the exam]. Beslenme ve Diyet Dergisi. 2021;49(3):58-
66. [Crossref]
29. Eck KM, Byrd-Bredbenner C. Disordered eating concerns, behaviors, and
severity in young adults clustered by anxiety and depression. Brain Behav.
2021;11(12):e2367. [Crossref] [PubMed] [PMC]
30. Volpe U, Tortorella A, Manchia M, Monteleone AM, Albert U, Monteleone P.
Eating disorders: What age at onset? Psychiatry Res. 2016;238:225-7.
[Crossref] [PubMed]
31. Petreanu M, Mirica A, Mirica R, Ghe. Petreanu A. Eating behavior, mental
health and degree of physical activity in medical students. Health and Health
Psychology. 2017;228-35. [Crossref]
32. Weinstein SE, Shide DJ, Rolls BJ. Changes in food intake in response to
stress in men and women: psychological factors. Appetite. 1997;28(1):7-18.
[Crossref] [PubMed]
33. Rehman F, Naiyar I, Umar M, Rehman A, Shahzad A, Un Nisa H. Pattern and
associated factors of exam anxiety among students of Private Medical Col-
lege Pakistan. PJMHS. 2020;14(3):669-71. [Link]
34. Eller T, Aluoja A, Vasar V, Veldi M. Symptoms of anxiety and depression in Es-
tonian medical students with sleep problems. Depress Anxiety. 2006;23(4):
250-6. [Crossref] [PubMed]