Yenidoğan bebek bakımında, özellikle ilk defa ebeveyn olmuş bireylerin aklında tek bir soru vardır: Yenidoğan bebeğin ilk günlerinde nelere dikkat edilmeli? Doğumun gerçekleşmesini takip eden ilk 28 gün boyunca bebek, tıp literatüründe “yenidoğan” olarak isimlendirilir. Yenidoğana gerekli ilk bakım, doğumhanede ve doğum odasında sağlık görevlileri tarafından ve daha sonrasında onların yönergeleri doğrultusunda anne-baba iş birliğiyle yapılır. İhtiyaçlarını karşılamak için anne karnındayken bireysel bir çabaya ihtiyaç duymayan bebek, doğumun gerçekleşmesini müteakip göbek kordonunun kesilmesiyle nefes almadan başlayarak yaşama tutunmak için gerekli her tür duruma adapte olma sürecine girer. Bu “öğrenme” günlerinde başkahraman yenidoğan olsa da onunla birlikte ebeveyni de yeni bilgiler edinir. Her ne kadar öğrenilecek çok şey olsa da ebeveynler aklında tutmalıdır ki hastaneden taburcu olmasına izin verildiği gün bebekler, temel yaşamsal bilgilerle donatılmış durumdadır. Peki, bundan ötesi için yenidoğan bebeğin ilk günlerinde nelere dikkat edilmelidir? Cevaplar, en çok merak edilen konu başlıklarının altında:         Yenidoğan Bebeklerde Nelere Dikkat Edilmeli? Bağışıklık sistemi henüz düşük olduğundan yenidoğanlar, enfeksiyonlara açıktır. Enfeksiyon kapma riskini en aza indirmek için yeni doğan bebekler, kalabalık ortamlara sokulmamalıdır. Bebeği görmeye gelen ziyaretçilerin sayısına müdahale edilmeli, bu yabancılarla yenidoğanın aynı mekânda bulunma süresi asgari düzeyde tutulmalıdır. Yenidoğan bebekler, ihtiyaçlarının karşılanması noktasında tamamıyla bir yetişkine bağımlıdır. Bu tam bağımlılık, bebek 12 aylık olana değin devam eder. Yenidoğanın temel gereksinimleri karşılanırken dikkat edilmesi gereken kimi unsurlar bulunur: Hastaneden taburcu edilirken vücut ısısını koruma bilgisini edinmiş olmakla birlikte yenidoğanın ter bezleri henüz gelişmemiştir. Bu nedenle evin ne çok soğuk ne de çok sıcak olması sağlanmalı (İdeal ısı, vaktinde doğan bebekler için 22-24 0C, prematüreler için 24-26 0C’dir.); bebeğe, onu rahat ettirecek kıyafetler ve ısı kaybını engellemek adına -ebeveynin de uyuduğu saatler haricinde- başlık giydirilmelidir. Tüm tekstil ürünleri bebekle temas ettirilmeden önce sabun ya da sabun tozuyla yıkanmalı, bol su ile durulandıktan sonra ütülenmelidir. Ayrıca bebeğin bulunduğu odanın doğal ışık almasına, fazla eşya ile doldurulmamış olmasına ve sıklıkla havalandırılmasına dikkat edilmelidir. Yenidoğana anne sütü dışında başka bir sıvı ya da katı gıda verilmemelidir. Anne sütünün olmadığı ya da yetmediği durumlarda hekime danışılmalı, yönlendirmelere uyulmalıdır. Göbek bağı düşene kadar bağ ve çevresinin ıslatılmamasına özen gösterilmeli, bağın düşmesinin ertesi gününe kadar banyo yaptırılmamalıdır zira bölgenin nemlenmesiyle bebeğin enfeksiyon kapma riski yüksektir (Göbek çevresine talk pudrası dökülmesi de yine aynı nedenle önerilmemektedir.). Göbek bölgesinde kızarıklık meydana gelir, akıntı başlar, şişme olursa veyahut bölgeden kötü bir koku yayılırsa yenidoğan vakit kaybetmeden hekimine muayene ettirilmelidir. Yenidoğan gereksinimlerini karşılamak üzere yerinden kaldırılırken veyahut kucağa alınırken son derece dikkatli olunmalıdır zira bebeğin boyun kasları henüz gelişmemiştir ve narin vücudunun zarar görmesi ihtimali yüksektir. Can sağlığı açısından risk teşkil ettiğinden yenidoğan kesinlikle uzun süre tek başına bırakılmamalıdır. Ayrıca bu dönem ve ilk birkaç ay, bebek sırtüstü yatırılmalıdır. Boğulmaları engellemek adına sadece uyanıkken ve yetişkin birinin gözetimindeyken yüzüstü pozisyona getirilebilir. Bebeğin uyurken oyuncak, fazladan yastık vb. ögelerin bulunmadığı, yumuşak olmayan kendi yatağında tutulması en güvenli ve sağlıklı yoldur.     Yenidoğan Bebek Bakımı Yenidoğan bebek bakımı, bebeğin sağlığının tehlikeye atılmaması, ileri yaşlarında geri dönüşü olmayan hastalıklara davetiye çıkarılmaması adına özenle yapılmalıdır. “Yenidoğan bakımı” dendiğinde akla ilk olarak bebeğin beslenmesi, vücut temizliğinin hijyen kuralları gözetilerek yapılması, aşılarının/taramalarının önerilen takvime uygun şekilde yaptırılması gelir. Doğumun hemen ardından başlatılan emzirmenin hastaneden taburcu olduktan sonra da sıklıkla tekrarlanması, yeni doğan bebek bakımı için çok önemlidir. Bu rutin, bebek yenidoğan olmaktan çıktıktan sonra da (28. gün) devam ettirilmelidir. Anne sütünün eksikliği ya da yetersizliği durumunda hekime danışılarak yenidoğanın nasıl beslenmesi gerektiği öğrenilmelidir. Bebekle temas kurulmadan evvel eller, su ve sabunla, en az 20 saniye süresince ve etkili temizlik kuralları gözetilerek yıkanmalıdır. Bebeğin temas ettiği objelerin de dezenfekte edilmiş olmasına özen gösterilmelidir. Yeni doğan bebeğin vücut temizliği yapılırken ılık suyla ıslatılmış (mümkünse kaynatılıp ılıtılmış) yumuşak bir sünger ya da pamuklu bez kullanılmalıdır. Silme şeklinde yapılacak temizlik esnasında göbek çevresinden uzak durulmalıdır. Baş ılık suyla yıkanabilir. Göbek bağının düşmesinden bir gün sonra yapılabilecek ilk banyoda ve sonrasında kış aylarında haftada iki, yaz aylarında her gün ya da günaşırı yaptırılacak banyolarda ise şu kurallara dikkat edilmelidir: Odanın ısısı banyo öncesinde ideal seviyeye getirilmeli, küvet ya da uygun leğene eklenen 35-37 0C’deki su 8 cm’i geçmemeli, bebeğin başı kolla desteklenerek tutulmalıdır. Küvet banyosunda da sadece su yeterlidir, sabun ve şampuan kullanımı önerilmez. Göz, göbek ve ağız temizliği için hekimlerin yönergelerine uyulmalı, organlarda olağandışı bir durum gözlendiğinde bebek sağlık kuruluşuna götürülmelidir. Yeni doğan bebekten topuk kanı ilk 48 saat içerisinde alınır. Şayet herhangi bir nedenle alınmamışsa ebeveyn, yenidoğanı ilk 7 gün içerisinde sağlık kuruluşuna götürmeli, kan alımının yapılmasını talep etmelidir. Hepatit B ve verem aşıları düşük tartılı doğum nedeniyle yapılamamışsa bebek ideal kiloya ulaştığında muhakkak yaptırılmalıdır. Çeşitli taramalar için de hekimlerin yönergesine uyulmalıdır. Yenidoğan Emzirme Emzirme, doğumun hemen ardından başlatılmalı ve en az altı ay süresince kesintisiz devam etmelidir. Anne sütü, bebeğin ihtiyaç duyduğu besin maddelerini içeren, en doğal, en temiz, en taze, en ideal sıcaklıkta olan besindir. Tüm bu faydalarının yanında bebeğin ve annenin ruh sağlığına da sayısız faydası vardır. Yüksek oranda su da içerdiğinden bebeğe ayrıca su verilmesi gerekmez. Yenidoğanı emzirmek için annenin elini C şekline getirerek memesinin altına koyması (baş parmak meme üstünde kalacak şekilde) ancak herhangi bir baskı yapmaması beklenir. Bebek, meme ucuyla birlikte ucun etrafını saran koyu renkli alanı da ağzına almalı, uç bebeğin damağına dokunmalıdır. Yenidoğanın emzirilmesi, farklı pozisyonlarda (beşik, tek kol, ayakta, yatarak gibi) gerçekleştirilebilir. Dikkat edilmesi gereken, bebeğin anneye yakın, başının memeye dönük olması; başıyla gövdesinin düz bir hat oluşturacak şekilde durmasının sağlanması; poposundan desteklenmesidir. Asgari 15 dakika sürdürülmesi önerilen yenidoğan emzirmenin günde 10-12 defa tekrarlanması gerekir. Emzirmenin sıklığının da bitirilmesinin de belirlenmesinde bebeğin isteği dikkate alınmalıdır. Ayrıca emzirmelerin ardından yenidoğanın gazının çıkarılması da faydalıdır.   Bebek Yatarak Emzirilir Mi? Doğum sonrası başlayan bebek emzirmesinin ek gıdalara geçildikten sonra da -2 yaşına ve sonrasına kadar- devam ettirilmesi önerilir. Bu uzun süre zarfında anne kendisi ve bebeği için en rahat, en uygun pozisyonu keşfeder. Bununla birlikte yenidoğan bakımı zorlu olduğundan anne yorgun düşüp kimi zaman yatarak bebeğini emzirmeyi tercih edebilir. Doğum normal yolla değil de sezaryen yöntemi kullanılarak gerçekleşmişse anne, toparlanana kadar her seferinde yatarak bebeğini emzirmek isteyebilir. Bebek, annenin sırtüstü ya da yan yattığı pozisyonlarda emzirilebilir ancak dikkat edilmesi gereken, annenin uyuma ihtimali yüksekken -herhangi bir yetişkinden destek almadığı müddetçe- bebeğini emzirmekten kaçınması gerektiğidir.     Bebeklerde Sarılık Neden Olur? Prematürelerde oran biraz daha fazla olsa da vaktinde doğan bebeklerin de yarısından fazlasında sarılık görülür. Genellikle fizyolojik olan yenidoğan sarılığının ilk 15 gün içerisinde geçmesi, tehlike yaratmaması beklenir. Bebeklerde sarılık görülmesinin temelinde, bebeğin anne karnındayken farklı alyuvarlara sahip olması yatar. Doğumdan sonra bu alyuvarlar yeni bir tipe evrilirken parçalanır ve açığa çıkan bilirubin maddesinin fazlası vücuttan atılamayınca kana karışarak bebeğin cildinin sarı renk almasına yol açar. Anne sütünün niteliği ya da yetersizliği durumunda da sarılık görülebilir. Yine bu durumlara bağlı sarılıkların da tehlike oluşturması beklenmez ancak anne ve bebeğin kan gruplarındaki uyuşmazlık nedeniyle de ortaya çıkabilen sarılık konusunda dikkatli olunmalı ve hekime başvurulmalıdır. Yenidoğan Bebek Neden Kusar? Öncelikle belirtmek gerekir ki yeni doğan bebeklerde kusma, yaygın olarak görülen bir durumdur. Her ne kadar halk arasında kusma olarak biliniyorsa da yenidoğanın emdikten sonra midesinden sütün geri gelmesi kusma değildir. Regürjitasyon adı verilen bu durumun zararı yoktur. Bebek, kapasitesinin üstünde beslenirse veyahut emzirmenin akabinde hemen yatırılırsa ya da hoplatılırsa regürjitasyon meydana gelebilir. Miktarı az, beyaz renkli ve içinde biraz parçacık bulunan bu tür “kusma”lar normal sayılır. Mide ile yemek borusunun arasında bulunan kapakçığın gelişmemiş olması dolayısıyla da yenidoğanda kusma görülebilir. Her emzirmenin akabinde oraya çıkabilen bu tür kusmaya morarma ile nefes darlığı eşlik ediyorsa akıllara reflünün varlığı getirilmelidir. Reflünün bebek bir yaşına geldiğinde geçmesi beklenir ancak devam ederse tedavi yoluna gidilmelidir. Enfeksiyon, zehirlenme, bağırsak tıkanıklığı ve benzeri pek çok nedenle de bebekler kusabilir. Bu nedenle dikkat edilmesi gereken, kusmanın şiddetli, kusmuk miktarın fazla ve kusmaya eşlik eden başka belirtilerin (ishal, ateş, kusmuğun renginde ve kokusunda değişiklik vb.) olup olmadığıdır. Bu tür durumlarda yenidoğanın muhakkak hekim kontrolünden geçirilmesi gerekir. Kusan Bebek Tekrar Emzirilir mi? Kusan bebeğe yarım saat ila bir saat aralığında bir zaman verilmesi faydalıdır. Bu sürenin bitiminde yenidoğanı yeniden beslemeye çalışılabilir. Önemli olan bebeği zorlamayacak miktarda beslemektir. Kusma tekrarlanırsa yine yeterli bir süre beklenip az miktarda beslenme denemesi yapılmalıdır. (Bekleme sürelerinin sonunda bebek uyumuşsa uyandıktan sonra hemen beslemek yerine bebeğin kendine gelmesi beklenmelidir.) Yenidoğan Bebekler Kaç Saat Uyur? Yeni doğan bebekler, düzenleri farklılık göstermekle birlikte 24 saatin toplam 16 ila 18 saatini uyuyarak geçirir. Bu süre, bebek 1 aylık olduğunda 2-4 saat azalır. Bebeğin geceleri aralıksız olarak 5 ya da 6 saat uyumaya başlamasıyla uyku düzeninin oturduğu kabul edilir. Yenidoğan Bebek Üşür mü? Yeni doğan bebeklerin vücut ısısı, gerekli koşullar sağlanmadığı takdirde hızla düşebilir. Sebebi, cilt altı yağ dokularının henüz ince olmasıdır. Bu nedenle özellikle ilk bir ayını doldurana kadar bebeğin vücut ısısını muhafaza etmeye özel önem verilmelidir. Bu kapsamda bebeğin bulunduğu oda uygun sıcaklıkta tutulmalı, vücut temizliği esnasında oyalanmamalı, temizlik işleminin ardından baş ve vücudu tamamen kurutulmalı ve bebeğe vakit kaybetmeden uygun kıyafetler giydirilmelidir. Isı kaybı ekseriyetle baş bölgesinden olduğundan uygun bir bere kullanımı önerilir ancak bere, can güvenliğini tehlikeye atmaması için bebek gözetim altında değilken takılmamalıdır. Tüm bu noktalara dikkat edildiğinde bebeğin üşümesi olası değildir. Yenidoğanın üşüyüp üşümediğini anlamak için ensesi kontrol edilebilir.         Yenidoğan Bebek Görür mü? Yeni doğan bebeklerde görme yeteneği tam olarak gelişmemiştir. Yenidoğan, karşısında, 20-30 cm’lik mesafede içerisinde duran nesneleri net olmasa da görebilir. Bu dönem karanlıkla aydınlığı ayırt eder ve ışığa ya da harekete karşı refleks şeklinde tepki verir. Yenidoğan için insan yüzü, geometrik şekiller ve uzakta da olsa siyah ve beyaz gibi kontrast renkler dikkat çekicidir. 1 Aylık Bebek Gelişimi 1 aylık olan bebekler: Yakınlarındaki (20-30 cm uzaklıktaki) hareket ve ışık ile yakın ya da uzaklarındaki siyah beyaz renkleri görür, yakınlarındaki yüzleri inceler, ayrıca objeleri takip edebilir duruma gelir, Sesleri ayırt eder (ve tanıdıklarına odaklanır) ancak nereden geldiğini kavrayamaz; duymayı tercih ettiği seslere tepki verir, Kimi reflekslere sahiptir: Yürüyemese de adım atma refleksi, kavrama ve yakalama refleksi vb., Koku alma ve dokunma duyuları gelişmiştir, Başını sağa sola çevirebilir, Gülümser, hıçkırır ve kimi zaman hapşırır, Yüzüstü yatar pozisyondayken kısa süreliğine de olsa başını havaya kaldırabilir. Bu dönemdeki bebeklerin iletişim becerisi de gelişmeye başlar ki bu minvalde kullandıkları ilk yol, ağlamaktır. 1 Aylık Bebek Kaç Kilo Olmalı? 1 aylık bebeğin kaç kilo olması gerektiğinin cevabı, cinsiyete göre değişiklik gösterir. Bebek gelişim tablosu baz alındığında 1 aylık kız bebeklerinin 2 kilo 950 gram ila 5 kilo 400 gram; 1 aylık erkek bebeklerinin ise 3 kilo ila 5 kilo 750 gram ağırlığında olması normal kabul edilir. Aynı tabloya göre kız bebeğin boyu 50-59 cm, erkek bebeğin boyu da 51-60 cm aralığında olmalıdır.