VAJİNAL MANTAR HASTALIĞI, Tekrarlayan Kronik Enfeksiyonlar ve Akıntılar Kadınlarda akıntıya sebep olan vajinitler arasında en sık rastlanan etkenlerden biri de vajinal mantardır. Her yıl milyonlarca kadın bu rahatsızlıktan etkilenmektedir. Yapılan çalışmalar sağlıklı kadınların hayatlarında %75’inin en az bir kez, %45’inin de birden fazla vajinal mantar enfeksiyonu geçirdiğini göstermektedir. Başka bir deyişle hastalık tekrarlama eğilimindedir. Ağrı ve şiddetli kaşıntı kızarıklık  nedeniyle cinsellikten uzaklaşma, kullanılan tedavilerle sosyal yaşamı kısıtlama gibi sebeplerle yaşam kalitesini düşürebilen bir enfeksiyondur. Maalesef son yıllarda pek çok / multifaktöriyal sebeplerden ötürü bu tip mantar enfeksiyonlarının kadınlarda sık sık tekrarladığı, ilaçlara direnç gösterdiği ve hayat kalitesini kötü yönde etkilediğini ülkemizde ve bütün dünyada sıklıkla şahit oluyoruz. KADINLARDA AKINTILAR Sağlıklı erişkin bir kadında bir miktar vajinal akıntı doğaldır ve vajinanın nemliliğini sağlar. Vajinal akıntı florasında bulunan faydalı bakterilerden olan laktobasillerin de etkisi ile bu akıntı berraktır, kokusuzdur ya da kendine has rahatsız etmeyen bir kokusu vardır ve adet dönemi ile yumurtlama zamanı civarında yapısı bir miktar değişiklik gösterebilir. Fakat aşırı akıntı, yanma ve aşırı kaşıntı ve rahatsız eden koku(koku durumunda başka etkenlerde bakılmalıdır !), doktorun muayene etmesini gerektiren anormal sebeplerden kaynaklanabilir. Vajinal mantar hastalığı ise vajinada hastalığa sebep olan akıntılardan sadece biri olup en sık rastlanılanı olarak tabir etmek yanlış olmaz. Vajinal mantarlarda %85-90 etken, fırsatçı maya türü mantar olan Candida Albicans’tır. Son yıllarda ise tedaviye daha dirençli olan Candida Glabrata’nın giderek arttığını görüyoruz. Bu mantar türü normal olarak : ağızda, boğazda, kalın barsakta, ve vajinada hiçbir rahatsızlık yapmadan bulunabilir. Herhangi bir şikayeti olmayan kadınların da %20 sinden fazlasının vajinasında tespit edilmiştir. Bu durumda vajinal mantar hastalığını cinsel temasla bulaşan tehlikeli hastalık olarak düşünmemek gerekir. Masum olarak vajinada sıklıkla bulunan ve bekleyen Candida’nın mutlaka ilişki ile bulaşması gerekliliği olmayıp hastalık yapabilmesi için sistemik veya lokal değişikliklerin de olması gerekir. BAŞKA DEYİŞLE  aşağıdaki sistemik ve lokal etkiler bir kişide DEVAM ediyorsa sadece mantar değil her türlü sık sık tekrarlayan veya düzelmeyen kronik enfeksiyonlar olur. SİSTEMİK:  Gebelik , Şeker hastalığı , Bağışıklık sisteminin zayıflaması ( STRES ve diğer bazı metabolik hastalıklar; tiroid hormonu bozukluğu…) Şişmanlık İLAÇLAR:  Antibiyotikler , Steroidler (Kortizon), İmmunosupresifler (bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar, kanser ilaçları), Doğum kontrol hapları, Östrojen tedavisi LOKAL: Hijyen koşullarına uyulmaması (ortak alanlar, başkasına ait enfekte nemli çamaşırların kullanılması) Sıcak ve nemli ortam (Dar sıkı ve sentetik giysiler, sentetik iç çamaşırları, külotlu çorap, ıslak mayo) Tahriş (Cinsel ilişki sıklığının artması-uzaması, tıraş ve/veya ağda tahrişleri, deodorant ve katkılı kremler, parfümlü pedler, kondom yağları,  allerjenik etkili madde temasları, vajina içi tamponlar …) Korunmasız cinsel ilişki Kronik Servisit (Süreğen rahim ağzı yarası ve iltihabı) VAJİNAL MANTAR HASTALIĞI NASIL OLUŞUR? Vajina içinde normalde birçok mikroorganizma bulunmaktadır. Bunların çoğunluğu yararlı mikroplardır ve vücuda zararlı olabilecek organizmaları barındırmazlar. Vajinanın bu doğal dengesine dışarıdan yapılan gereksiz ve hatalı müdahaleler yararlı bakterileri uzaklaştırarak fırsat bekleyen zararlı mikropların artmasını sağlayacak ve hastalık oluşturacaklardır. Candida sıcak ve nemli ortamları sever. Yaz mevsiminin başlamasıyla havuz ve deniz sezonu da açılıyor, hijyen kurallarına uyulmaması bu mevsimde hastalığın oluşmasını kolaylaştıracaktır. Sıcak suda (yüzme havuzu) uzun süre beklemek,ıslak mayo ile saunada kalmak, zor kuruyan kumaşlardan yapılan mayoların üzerimizde kurumasını beklemek, havanın geçmesine izin vermeyen sentetik iç çamaşırlar, külotlu çoraplar, dar giysiler sıcaklık ve nemi tuttuğundan hastalığa davetiye çıkartmaktadır. Barsakta yaşayan candida, cinsel ilişkiyle, hijyen kurallarına uyulmamasıyla (tuvalette temizliğin yanlış olarak arkadan öne yapılması gibi) makattan vajinaya sürüklenir. Başkasından bulaşma ise cinsel ilişki ve tahrişin yanı sıra havlular, el teması, çamaşırlar ve banyo suları ile olabilir. Vajina, penis ve ağız salgılarıyla dışkıda mantar hücreleri bulunabilmektedir. Bu şekillerde vajinaya yerleşen candida bölgesel dirence bağlı olarak ya hemen 2-5 günlük çoğalma döneminden sonra hastalık yapar veya sinsi bir şekilde vajinada az sayıda normalde de bulunabilen etken, yukarıda yazılan olumsuz ortamların gelişmesini fırsatçı olarak bekler…  MANTAR HASTALIĞI BELİRTİLERİ NELERDİR? Vajinal mantar hastalığının en belirgin bulgusu şiddetli kaşıntıdır. Vajinadan genellikle koyu peynirimsi veya kesilmiş süt görünümünde beyaz akıntı olur, yanma hissi vardır. Ek olarak idrarda yanma hissi ve cinsel ilişkide ağrı olabilir. Bu belirtiler adet öncesi şiddetlenir. Kaşıntı sıcakla birlikte ve geceleri çok artar. Bunun üstüne başka enfeksiyon eklenmedikçe koku pek görülmez. Erkekte ise penis başında ve derisinde kaşıntı, sünnet derisinde ödem, yapışıklık ve cilt üstünde çatlaklar,hafif akıntı şikayeti olabilir. MANTAR HASTALIĞINDA TEDAVİ Böyle bir şüpheniz olduğunda vakit geçirmeden doktorunuza danışmalısınız. Doğru tanı tedavide en önemli etkendir. Zamanında tedavi edilmeyen vajinal mantar, zamanla başka mikropların eklenmesiyle daha karışık, daha rahatsız edici ve daha zor tedavi edilir şekle dönüşür. Günümüzde hem ağızdan hem de vajinadan kullanılan çok etkili ilaçlar vardır. Bununla birlikte direnç gelişmesi, çevresel ve sosyal faktörler, kişinin genetik yapısı, stres gibi pek çok faktör olayda etkili olduğundan tedavi düzenlemek giderek zorlaşabilmekte ve bu yardımcı faktörler tekrarladıkça fırsatçı olan bu enfeksiyonlar da tekrarlayabilmektedir. düzelmeyen kronik enfeksiyonlar  Tekrarlaması halinde eşlerin de tedavi edilmesi de her zaman olmasa da fayda sağlayabilir. Menapozda, çocuklukta ve emzirenlerde görüldüğünde kan şekeri ölçülmelidir. Gebeliğin son aylarında görülürse tedavi edilmesi bebeğe geçmesini önler. Tedavi öncesi ve sonrası bir süre cinsel ilişkiden kaçınılmalıdır. AKINTI ve VAJİNİTİ ÖNLEMEK İÇİN BAZI İPUÇLARI – Eskiden kullandığınız ilacı veya arkadaşınızın ilacını kullanarak kendi kendinizi tedavi etmeye çalışmayın. Bu durum vajinanın doğal dengesini bozacak, vajinadaki faydalı ve koruyucu doğal bakteri florasını da öldürerek fırsatçı ve tehlikeli enfeksiyonlara davetiye çıkaracaktır. – Sentetik iç çamaşırları, külotlu çorap ve sıkı ve dar giysilerden kaçının. Cinsel organınızın civarını mümkün olduğunca kuru tutun. Pamuk,havanın geçmesine izin verdiğinden % 100 pamuklu iç çamaşırı giymek, bu bölgenin kuru kalmasına yardımcı olur. -İç çamaşırınızı sık sık değiştirin. -Tuvalet kağıdı kullanın : Tuvaletten sonra iç çamaşırınızda ıslaklık kalmamalı. -Zor kuruyan mayoları tercih etmeyin. Havuza veya denize iki mayoyla gidin sudan çıkar çıkmaz duş alıp kuru mayonuzu giyin. Mayonuzun üstünüzde kurumasına izin vermeyin. Saunada ıslak mayoyla oturmayın. -Vajinanızın iç kısmını yıkamayın. İç yıkama suyla yapılsa bile yararlı mikropların -laktobasillerin- azalmasına neden olacak, doğal savunma mekanizmasını bozacaktır. Dış kısmı yıkadığınızda da iyi kurulayın. -Parfümlü pedleri, deodorant spreyleri kullanmayın. -Vulvayı yıkarken önden arkaya doğru yıkayın. Tersini yaparsanız makattan bulaşmayı kolaylaştırırsınız. -Vajina içi kullanılan tamponları uzun süre vajende tutmayın. Akıntınız olduğunda bu tamponlardan kaçının. Mümkünse tamponları kullanmayın. -Eşinizin akıntısı veya penisinin üzerinde bir yara, pişik olmadığından emin olun. Eşinizin cinsel birleşmeden önce ve sonra penisini yıkaması enfeksiyon oluşma şansını azaltır. Genel kanaatin aksine yukarıdaki durumlar haricinde bu problemde eş tedavisi mutlaka şart değilse de bu duruma doktor ile birlikte karar verilecektir. -Bazı durumlarda mantar hastalığı tam olarak geçmez ya da sık sık tekrarlayabilir. Tekrarlayan Kronik vulvovajinal kandidiasis durumunun doktor kontrolünde uzun süreli ve farklı uygulamaları içeren tedavileri gerekebilir.