Dsm-5 tanı kriterleri , B kümesi kişilik bozuklukları alt başlığı altında tanımlanan , sınırda kişilik bozukluğu , karmaşık , zor ve çelişkili görünebilmektedir. Sınırda Kişilik Bozukluğu , dürtü denetim yoksunluğu , uçlarda yaşam , duygu-durum yönetimi konularında güçlük ve dalgalı bir duygu-düşünce modeliyle karşımıza çıkmaktadır.
- Gerçek ya da imgesel bir ayrılıp gitmeden ( terk edilmekten ) kaçınmak için yoğun bir çaba gösterme
- Kişilerarası , gözünde aşırı büyütme ve aynı zamanda yerin dibine sokmak arasında gidip gelme
- Tutarsız benlik algısı ve kimlik karmaşası içersinde bulunma
- Kendisine zarar veren en az 2 noktada dürtüsel davranışlar sergilemek. Bunlar ; cinsellik , para harcama , madde kullanımı , aşırı yemek yeme gibi ve benzeri durumlar olabilir.
- Yinleyici intihar davranışları
- Süreğen bir boşluk duygusu , uygunsuz yoğun öfke ve denetiminde güçlük
- Duygu durumda belirgin bir tepkiselliğin olmasına bağlı , duygulanımda tutarsızlık
Yukarda belirtilen tanı kriterlerinin beşinin aynı anda bulunmasıyla birlikte , kişilerarası ilişkilerde , benlik algısında ve duygulanımda tutarsızlık ve belirgin dürtüsellik ile giden yaygın bir örüntü söz konusudur.
Sınırda kişilik bozukluğunun en belirgin özellikleri duygu yoğunluğu ve buna bağlı tutum ve davranış değişikliğidir. Algıları çok hızlı değişebilir olduğundan buna bağlı tutum ve davranışlar da değişebilir. Yani bir an gülüyorken , anlaşılmaz şekilde bireye ya da kendine öfkelenebilir. Kendine zarar verici davranışlar sergileyebilir. Genelde düşünleri belli bir aralıkta , uçtan uca seyredebilir. Bu durum gerçeği ve yaşananları sadece siyah-beyaz varmış , gri hiç mevcut olamazmış gibi algılamalarını sağlayabilir.
Kimlik olarak ‘’ Ben Kimim? ‘’ sorusunun cevabı sürekli değişkenlik gösterirken , algılamada ve kimlik sürdürümünde güçlük çekebilirler. Başka bireylere bağımlı olmaya yatkınlık gösterebilirler. Bunun sonucu olarak da ayrılma kaygısı , durdurulamaz bir kopma düşüncesi mevcut olabilir. Ayrılma , terk edilme benzeri durumlara karşı çaresizlik hissiyatıyla beraber korku duygusu mevcut olabilir. Ayrılma korkusuyla başa çıkabilmek adına , var olmaya ayrılık senaryoları kurgulayabilirler. Bu durumların gerçekliğine , somut deliller olmaksızın inanabilirler. Korku duygusunu harekete geçiren düşünceler arasında , var olmayanı düşüncede var etme , kendini yadsıma mevcut olabilir.
Kendine zarar veren davranışlarda bulunma yoluyla , ilgi toplama ya da tam aksi şekilde kendini ispat etme , dürtüsel kızgınlık , öfke davranışları görülebilir. Depresyon , ikincil bir durum olarak sık görülen bir dışavurum biçimi olarak görülebilir. Depresif ruh hali , somurtkanlık, surat asmak , küsmek ve benzeri durumlar kızgınlık ve kırgınlığı dışavurumlarda başvurulan yöntemler olarak karşımıza çıkabilir.
Sınırda kişilik bozukluğu mevcut olan bireyler esneklikten yoksun olabilirler. İyi ve kötü bu rahatsızlığa sahip birey için salt ve değişmez olabilir. İyinin içindeki kötü , kötünün içindeki iyi mevcut olamaz düşünceleri baskınlık gösterebilir. Eşduyum ( empati ) yapabilirler ve başkalarını besleyebilirler ancak bunları gerektiğinde kendi gereksinimlerini karşılamaları karşılığında ve beklentisi içinde yapabilirler. Temel duygu durumları , öfke , panik ya da umutsuzluk olabilir.