Rotavirüs  enfeksiyonu  bebek ve çocuklarda günde 10-12 kereye varabilen sulu dışkılama ve kusmanın eşlik ettiği oldukça bulaşıcı bir tablodur. Ateş olması şart değildir. Rotavirüs ilkbahar ve kış aylarında pandemi  yapar, parklardan, okullardan kolayca bulaşır ve kısa sürede yayılır. Çocuğunuz hiç evden çıkmıyor bile olsa büyükler tarafından taşınarak çocuğunuzun hastalanmasına yol açar. Büyüklerde herhangi bir hastalık belirtisi oluşturmaz. Viral bir enfeksiyon olup sadece destek tedavisi verebiliyoruz. Antibiyotik kullanılmaz. Dışkılama sayısı o  kadar fazladır ki hele de kusma eşlik ediyorsa ağızdan da beslenemeyeceği için ciddi sıvı kaybıyla sonuçlanır. Ve erken davranılıp kayıplar yerinde konulamazsa vücuttan su ve mineral kaybına bağlı ölümle sonuçlanan vakalar vardır. Ara ara gelen kramp tarzında karın ağrısı vardır. Tedavisi olmayıp sadece kaybedilen suyu yerine koyma, kusmayı önlemek için ilaç verme, karın ağrısı için ağrı kesici verme dışında yapılacak çok da bir şey yoktur. Çoğunlukla 5-7 gün hastanede yatış gerektiren bu tablodan korunmanın tek yolu AŞI yaptırmaktır.         Rotavirüs aşısı 2 tip olup 6-8. Aydan önce aşı seçimine göre 2 ya da 3 doz ve ağızdan şurup gibi uygulanır. Sağlık bakanlığı aşı takvimine ne yazık ki hala alınmadı ve ücretli olarak yaptırılıyor. Ben kendi kliniğimde takip ettiğim her yeni doğan bebekte anne ve babasına ayrıntılı bir şekilde hastalığı anlatıyorum. Aşının  yapılabilmesi için belli bir süresi olduğunu, bulaşıcılığının yüksek ve tablonun gürültülü seyretmesi  nedeniyle kesinlikle önerdiğimi, iğne şeklinde değil ağızdan uygulandığını, herhangi ciddi bir yan etkisinin görülmediğini ve Sağlık Bakanlığı’nın uyguladığı diğer aşılarla etkileşimi olmadığını detayları ile anlatıyorum. Rotavirüs Aşısı ve İshal Günlük dışkılama sayısının normal barsak alışkanlığına göre sayıca daha fazla ve daha sıvı kıvamda olmasına Diyare (İshal) diyoruz. Anne sütü alan yenidoğan bebeklerde ilk günlerde dışkılama sayısı günde 7-8 kezi bulabilir. Renk değişiklikleri olabilir. Yeşil dışkılama ile ilgili aldığım ve anneleri en çok kaygılandıran soru: Bebeğimi üşüttüm mü? Hayır üşütmediniz, anne sütü ile beslenen bebeklerde zaman zaman gaita rengi bu şekilde karşımıza çıkar. Bebek büyüdükçe günlük dışkılama sayısı azalır 6.aydan sonra genellikle günde 1 veya 2 ye düşer. Bununla birlikte bazı bebeklerin barsak alışkanlıkları 1. aylarından sonra farklılık gösterip 2 günde 1 dışkılamaya kadar varabilir ki bu durum da olağan kabul edilir. İshal tablosu öncesi çoğunlukla hafif iştahsızlık bazen de kusma olur. Ateş eşlik edebilir. Ancak şart değildir. Karın ağrıları nedeniyle bebeğinizde aralıklı ağlama krizleri görebilirsiniz. Daha büyük çocuklar zaten ara ara gelen kramp tarzındaki karın ağrısını ifade ederler. İshal ve çoğunlukla da kusmanın eşlik ettiği Akut Gastroenterit dediğimiz tabloda sanılanın aksine  %98 inde antibiyotik vermiyoruz. Probiyotik desteği ve bol sıvı almak yeterli. Dehidratasyon dediğimiz vücudun susuz kalması bazen hastane yatışı gerektirecek kadar durumu ağırlaştırabilir. Katı gıdalarla beslemelisiniz. Yoğurt çok faydalıdır. Haşlanmış patates, yağsız pirinç lapası, şeftali ve muz verebilirsiniz. Anne sütü alıyorsa her zamankinden daha sık emzirmelisiniz. Daha büyük çocuklarda da de suyu ellerinden düşürmemelisiniz. Yemek yemeseler bile ki iştahsız olurlar bolca su tüketmeleri son derece önemlidir. Eğer günde 3 den fazla kusuyor bu sebeple yeterli su da tüketemiyorsa serum tedavisi gerekli olabilir. Genellikle 5 ile 7 gün içinde her gün sıklığı daha azalarak düzelen bir tablodur. Rota virüs enfeksiyonu ise erken çocukluk döneminde şiddetli mide ve bağırsak iltihabının (gastroenterit) en yaygın nedenlerden biri olup çoğunluk  5 yaşına kadar bu hastalığa yakalanıyor. Gelişmekte olan ülkelerde rota virüs yılda yaklaşık yarım milyon çocuğun ölümüne yol açıyor. Avustralya  gibi gelişmiş ülkelerde rota virüs hastalığının ölüme neden olduğu nadir; ancak başta 2 yaşın altındaki çocuklar olmak üzere hastaneye başvurmanın yaygın sebeplerinden biri. Dünya genelinde Rota virüs enfeksiyonu, yılda bir milyondan fazla çocuğun ölümünden sorumlu ve şikayetlere semptomatik yaklaşmak dışında ne yazık ki tedavisi bulunmuyor. Antibiyotiklerinde tedavide yeri yok. Rotavirüsü en sık ilk 5 yaştaki çocuklarda görülüyor. Her yıl dünyada ortalama 500.000 bebek ishalin neden olduğu su kaybından hayatını kaybediyor ve her 50 çocuktan biri ishal ve su kaybından hastaneye yatıyor. Dünyada durum böyle iken Türkiye’de ise her yıl ortalama 20-25 çocuk ishal ve sonrasında oluşan su kaybından hayatını kaybetmeye devam ediyor. Rotavirüsüne bağlı enfeksiyon her yaşta görülse de, en sık  5 yaş altındaki çocuklarda ortaya çıkıyor. Özellikle 6-15 ay arasının en sık görülen ve daha ağır seyredebilen dönemi oluşturuyor. Bebek ve çocuklarda aşırı su kaybına neden olan ishaller, hava sıcaklıklarının düşmesi ile birlikte çocuklarda ağızla bulaşan ve salgınlara neden olabilen bu tip ishal ile seyreden olgular, gerekli önlemler alınmadığında ölümcül olabiliyor. Bir iki gün içinde böbrek yetmezliğine varacak derecede sıvı kayıplarına yol açabiliyor. Rotavirüs Enfeksiyonu Belirtileri Ateşin eşlik ettiği ya da etmediği, kusma ve ishalle giden tablo. Bazı hallerde şiddetli su kaybı ve (nadiren) ölüm olabilir. Rotavirüs hastalığına yakalanan bazı bebeklerde (özellikle 3 aylıktan küçük) herhangi bir belirti görülmeyebilir. Belirtiler genel olarak virüse maruz kaldıktan 1 ila 3 gün kadar sonra (genelde 2 gün) ortaya çıkar. Rotavirüs hastalığına yakalanan sağlıklı kimselerin çoğu, ortalama 10 gün kadar hasta olurlar ve tamamen iyileşirler. İlk 3-4 günde ishal kusma ve ateş şikayetleri aşırı derecede zorlayabilir. Rota virüs hastalığı genelde kış döneminde salgınlar yapar. Tekrarlayan kusma ve ishal, rota virüsün belirtileri arasında yer alıyor. Rotavirüsün neden olduğu, mide ve barsakları tutan, kusma ve ishalle seyreden bu tip enfeksiyonlar son derece bulaşıcı. Bu enfeksiyonların tüm dünyada bu kadar sık görülmesinin en önemli nedenlerinden biri de dışkı, ağız ve solunum yolu ile çok çabuk bulaşma özelliğinde olmasıdır. Rotavirüse bağlı ishaller ılıman iklimlerde ve daha çok kış aylarında görülmektedir. Kuluçka süresi ortalama 1-3 gündür. Hastalığa neden olan rotavirüs ishalin ortaya çıkmasından günler önce ve hastalık bulguları kendini göstermesinden 15 gün sonrasına kadar dışkıda bulunabilmektedir. İshal ortalama 6-7 gün daha devam eder. Dışkı çok sık ve suludur. Ağır bir ishal durumu söz konusu olduğunda ciddi sıvı kayıpları oluşur ve hastaneye yatış gerektirir. Hastalığın tanısı dışkıda etken olan rota virüs antikorlarının gösterilmesi ile mümkün olmaktadır. Rotavirüs Nasıl Yayılmaktadır? Rotavirüs hastalığı oldukça bulaşıcıdır ve hastalıklı bir kimsenin kusmuğu ve dışkısı kanalıyla şu yollardan yayılabilir. Direkt temas yoluyla bulaşabilir, hastalık bulaşmış olan eşyalar, hastalık bulaşmış olan yiyecek ve içecekler ile en kötüsü de öksürme hapşırma ile dahi bulaşabilir. Toplu yaşam bölgelerinde Rota virüsten korunmak için hijyene dikkat edilmeli. El yıkama çok önemli. Bulaşma ağız-dışkı yolu ile olurken sıklıkla kreş ve okul gibi toplu yaşanan yerlerde salgınlara yol açıyor. Hastalığın bulaşmasında rota virüsünün üzerine yapıştığı iç çamaşırları, giysiler, oyuncak ve yatak çarşafları önemli rol oynamaktadır. Çocukları böyle salgınlardan korumak için özellikle el temizliğine dikkat edilmesi gerekiyor. Anne sütü ile beslenen yenidoğanlar rota irüse karşı daha korunaklı sayılabilir. Ancak 3. ayından itibaren bu korunaklı halde azalıyor. Bilinmesi gereken bir başka nokta bebek Rota virüse maruz kaldığında yeniden hastalanabiliyor ancak bulgular daha hafif seyrediyor. Anneden geçen antikorların koruyuculuğu nedeni ile anne sütü ile beslenen yenidoğanlar, bebekler ve özellikle 3 ayın altındaki bebekler daha az hasta olmaktadır. Rotavirüs Nasıl Teşhis Edilmektedir? Hastalığın teşhisinde genel olarak belirtileri dikkate alınır ve kesin teşhis çocuktan alınan dışkı örneğinin laboratuvarda incelenmesi ile yapılır. Rotavirüsü Nasıl Tedavi Edilir? Tedavi, su kaybını önlemek için ağızdan sıvı alınmasını (örneğin, çokça duru sıvı tüketmek) içerir. Seyreltilmemiş meyve suyu ve içeceklerden kaçınınız; çünkü bunlar su kaybını ve ishali artırabilir. Sıvı kaybını gideren içecekler eczanelerde mevcuttur. Doktor tarafından tavsiye edilmediği takdirde çocuklara ishali önleyici ilaçlar verilmemelidir. Tedavide ishal durdurucu ilaçlar kesinlikle kullanılmaz. Tedavide amaç kaybedilen su, tuz ve şekeri yerine koymaktır. Kusması olmayan çocuklarda öğünler az az ve sık sık verilmeye özen gösterilir. Ağızdan, özel olarak hazırlanmış tuzlu şekerli su karışımlarından verilerek yağsız yiyecekler tercih edilmelidir. Yoğurt, pirinçli yoğurt çorbaları, patates ve muz gibi ishale uygun besin maddeleri, bebeklerde anne sütü ve özel ishal mamaları öncelikle verilmelidir. Su kaybı olan ve kusan bebek ve çocuklar hastaneye yatırılarak damardan sıvı desteği yapılmalıdır. Hastalıktan korunmak için hijyen kurallarına dikkat etmek gerekmektedir. Çocukların el temizliğine büyük önem verilmeli ve kreş, anaokulu öğrencileri hasta olduklarında okula gönderilmemelidir. Ev içi bulaşları önlemek için ortak kullanılan oyuncak ve benzeri eşyaların temizliğine özen gösterilmelidir. Emziren anneler, bebeğin altını temizledikten sonra ellerini yıkamadan bebeğe temas etmemelidir. Rotavirüsten tek korunma yöntemi aşı! Korunmada hastalık için geliştirilen rota virüs aşılarının uygulanması çok önemlidir. 2 ayın üzerindeki bebeklere yapılabilir. Bugün dünyada 2 ve 3 dozda ağızdan damla şeklinde uygulanabilen 2 tip aşısı mevcut ve koruyuculukları da benzer oranlarda. En geç 6-8 aya kadar dozları tamamlanmalı.     Rotavirüsü Aşısı Hakkında Kapsamlı Bilgi Bu virüse karşı geliştirilen aşı 2000’li yılların ortalarında rutin uygulamaya girdi. 1990’lı yıllarda aşının ilk geliştirilmesi sırasında rota virüs enfeksiyonunun kendisi gibi aşının da yan etkisi olarak invaginasyonlar (bağırsak düğümlenmeleri) görülmüştü. Ancak bu durum daha çok 8 aydan büyük çocuklarda aşı denemelerinde ortaya çıktı. Daha sonra denemelerle aşının en etkili olduğu ve en az yan etkinin olduğu yaşın 6 ay altındaki bebekler olduğu saptandı. (İnternette hala aşının deneme dönemindeki yan etkilerine dair eski bilgilere ulaşılabilmekte bu da bilgi kirliliğine neden olarak ciddi kafa karışıklığına neden olmaktadır) Güney Amerika ülkelerinden Brezilya, Arjantin gibi gelişmekte olan ülkelerde rota virüs aşısı rutin aşı programına girmiş ve hastalığa bağlı hastaneye yatışlar ve ölümler ciddi oranda azalmıştır. Rotavirüsü Aşısı Ne Zaman Yaptırılır? Aşı, 6 aydan küçük bebeklere en az 4, en fazla 8 hafta ara ile 2 dozda uygulanabiliyor. 6 aylık olmadan aşılamanın bitirilmiş olması gerekiyor. Ya da  en az 4 hafta arayla uygulanarak 8.ay öncesi aşılamanın bitirilmiş olması gerekiyor. İdeal aşılama 2. ay ile 3. ayda başlamalı. Uygulama ise ağız yolu iledir; enjeksiyon şeklinde değildir. Aşıdan 10 dakika sonra beslenme mümkündür; diğer aşılarla birlikte yapılabilir, geçimsizliği yoktur. Aşıyı bebek kusarsa tekrarlanmasına gerek yoktur, içeride kalan 1-2 damla bile koruyuculuğu sağlamaya yeterlidir. Rotavirüsü Aşısı Yaptırılmalı mı? Rotavirüsü Aşısının Yan Etkileri Nelerdir? Aşının ağır yan etkisi yoktur. 6 ayın altındaki bebeklerde yapılan rota virüs aşısına bağlı bağırsak düğümlenmesi sıklığı hastalığa bağlı bağırsak düğümlenmesi sıklığından bile daha azdır. DİKKAT: AŞIYA ÖYLE BİR ZAMANDA BAŞLANMALI Kİ EN SON DOZU EN GEÇ BEBEK 32 HAFTALIK OLDUĞUNDA YAPILSIN; DAHA GEÇ KALINDIYSA AŞIYA HİÇ BAŞLANMAMALIDIR.