Prematüre bebeklerde retinopati (ROP), erken doğan bebekleri etkileyen ciddi bir göz hastalığıdır ve tedavi edilmezse kalıcı görme kaybına hatta körlüğe yol açabilir. Bu durum, özellikle gelişmekte olan retinanın anormal kan damarı büyümesiyle karakterizedir. Bu makalede, prematüre bebeklerde retinopati (ROP) hastalığının ne olduğunu, nedenlerini, belirtilerini, erken tanı yöntemlerinin önemini ve bebeklerimizin görme koruması için atılması gereken adımları kapsamlı bir şekilde ele alacağız. Ebeveynler ve sağlık profesyonelleri için önemli bilgiler sunmayı amaçlıyoruz.

Prematüre Bebeklerde Retinopati (ROP) Nedir?

Retinopati of Prematürite (ROP), özellikle düşük doğum ağırlıklı ve erken doğan bebeklerin göz retinasındaki kan damarlarının anormal gelişimine verilen addır. Normalde, rahim içinde bebeğin retinasındaki kan damarları merkezin yakınından başlayarak kenarlara doğru düzenli bir şekilde büyür ve 40 haftalık gebelik döneminde bu gelişim tamamlanır. Ancak, erken doğan bebeklerde bu süreç kesintiye uğrar ve oksijen seviyelerindeki dalgalanmalar gibi faktörler, retinanın beslenmesini sağlayan damarların düzensiz ve kontrolsüz bir şekilde büyümesine neden olabilir. Bu anormal damarlar zayıftır, sızıntı yapabilir ve skar dokusu oluşturarak retinayı çekip dekolmana yol açabilir, bu da görme kaybına neden olur.

ROP'un Nedenleri ve Risk Faktörleri

ROP'un kesin nedeni tam olarak anlaşılamamış olsa da, erken doğumun kendisi en büyük risk faktörüdür. Bununla birlikte, hastalığın gelişme riskini artıran bazı önemli faktörler şunlardır:

• Gestasyonel Yaş: Bebek ne kadar erken doğarsa, ROP riski o kadar yüksek olur. Özellikle 30 haftadan önce doğan bebekler risk altındadır.
• Doğum Ağırlığı: Düşük doğum ağırlığına sahip (genellikle 1500 gramın altı) bebekler daha yüksek risk taşır.
• Oksijen Tedavisi: Erken doğan bebeklerin akciğerleri genellikle tam gelişmediği için solunum desteği ve ek oksijen gerekebilir. Kandaki oksijen seviyelerindeki ani artışlar veya dalgalanmalar retinal damar gelişimini olumsuz etkileyebilir.
• Diğer Komplikasyonlar: Sepsis (kan enfeksiyonu), beyin içi kanama, kalp rahatsızlıkları (Patent Duktus Arteriyozus - PDA) ve kan transfüzyonları gibi prematürelikle ilişkili diğer sağlık sorunları ROP riskini artırabilir.
• Genetik Faktörler: Nadiren de olsa genetik yatkınlığın ROP gelişiminde rol oynayabileceği düşünülmektedir.

ROP'un Belirtileri ve Evreleri

ROP genellikle dışarıdan fark edilebilen belirgin bir belirti göstermez, bu nedenle düzenli göz taramaları hayati önem taşır. Hastalık ilerledikçe dört evreye ayrılır ve beşinci evre en ağır formu temsil eder:

• Evre 1: Hafif, kendiliğinden düzelebilecek anormal damar büyümesi.
• Evre 2: Damar büyümesi daha belirgindir ancak genellikle tedavi gerektirmez.
• Evre 3: Anormal damarlar retinadan dışarı doğru büyümeye başlar. "Plus hastalığı" olarak adlandırılan damarlarda genişleme ve kıvrım artışı varsa, bu daha agresif bir tabloyu gösterir ve tedavi genellikle bu evrede düşünülür.
• Evre 4: Retina dekolmanı başlar, görme ciddi şekilde etkilenir.
• Evre 5: Tamamen dekolte olmuş retina, körlüğe yol açar.

Erken evrelerde belirtiler gözle görülemezken, ileri evrelerde gözbebeğinde beyazlık (lökokori) veya gözde anormal hareketler fark edilebilir. Ancak bu aşamalar genellikle geç kalındığını gösterir.

Erken Tanının Önemi: ROP Taramaları Nasıl Yapılır?

ROP'un sessiz ilerlemesi nedeniyle erken tanı, görme koruması için kritik öneme sahiptir. Risk altındaki tüm prematüre bebekler, belirlenen protokollere uygun olarak deneyimli bir göz doktoru tarafından düzenli retina muayenelerine tabi tutulmalıdır.

Tarama Zamanlaması ve Süreci

ROP taramaları genellikle bebeğin düzeltilmiş gebelik yaşı (doğum haftası + doğum sonrası hafta) 31-32 haftaya ulaştığında veya doğumdan sonraki 4. haftada başlar (hangisi önceyse). Muayene, özel bir göz damlası kullanılarak bebeklerin gözbebekleri büyütüldükten sonra, indirekt oftalmoskopi adı verilen bir yöntemle yapılır. Bu yöntem, doktorun retinanın tüm bölgelerini detaylı bir şekilde incelemesini sağlar. Muayeneler, ROP'un gerilediği veya tedavi gerektirecek bir evreye ulaştığı tespit edilene kadar haftalık veya iki haftalık aralıklarla devam eder. Retinopati of prematürite hakkında daha fazla bilgi için Wikipedia'yı ziyaret edebilirsiniz.

ROP Tedavi Yöntemleri

ROP tedavisi, hastalığın evresine ve ilerleme hızına bağlı olarak değişiklik gösterir. Amaç, anormal damar büyümesini durdurarak retinanın dekolte olmasını engellemektir.

Gözlem

Evre 1 ve 2 ROP vakalarının çoğu kendiliğinden geriler ve özel bir tedavi gerektirmez. Bu durumda bebekler, düzenli aralıklarla yakından takip edilir.

Lazer Fotokoagülasyon

Evre 3 veya "Plus hastalığı" gibi ilerlemiş ROP vakalarında en sık kullanılan tedavi yöntemidir. Lazer, retinanın anormal damarların bulunduğu çevresel, damarsız bölgelerine uygulanır. Bu, anormal damar büyümesini tetikleyen faktörlerin salgılanmasını azaltarak damarların normalleşmesine yardımcı olur. İşlem genellikle tek seansta tamamlanır ancak bazı durumlarda ek seanslar gerekebilir.

Anti-VEGF İlaç Enjeksiyonları

Son yıllarda popülerliği artan bu yöntem, göz içine (intravitreal) VEGF (Vasküler Endotelyal Büyüme Faktörü) karşıtı ilaçların enjekte edilmesini içerir. VEGF, anormal damar büyümesini tetikleyen bir proteindir. Bu ilaçlar, VEGF'nin etkisini bloke ederek damar büyümesini baskılar. Özellikle agresif ROP veya lazer tedavisinin mümkün olmadığı durumlarda tercih edilebilir. Türk Oftalmoloji Derneği'nin Prematür Retinopatisi hakkındaki bilgilendirmesine buradan ulaşabilirsiniz.

Vitroretinal Cerrahi

ROP'un ileri evrelerinde (Evre 4 ve 5), retina dekolmanı meydana geldiğinde cerrahi müdahale gerekebilir. Vitrektomi adı verilen bu operasyonda, gözün içindeki jelimsi madde (vitreus) çıkarılır ve retinayı tekrar yerine oturtmak için gerekli işlemler yapılır. Bu, en son çare tedavisidir ve görme prognozu genellikle daha kötüdür.

ROP Sonrası Takip ve Uzun Dönem Etkileri

ROP tedavisi görmüş veya kendiliğinden gerilemiş tüm bebeklerin, uzun vadede göz sağlığı açısından düzenli takibi önemlidir. ROP geçirmiş çocuklarda ileriki yaşlarda şaşılık (strabismus), ambliyopi (göz tembelliği), miyopi (uzağı görememe), glokom (göz tansiyonu) ve retina dekolmanı riski artabilir. Bu nedenle, çocukluk ve ergenlik döneminde periyodik göz muayeneleri aksatılmamalıdır.

Ebeveynlere Öneriler

Prematüre bebek sahibi ebeveynler için ROP stresli bir süreç olabilir. Ancak unutulmamalıdır ki, erken tanı ve uygun tedavi ile görme kaybı önlenebilir veya minimize edilebilir. Sağlık ekibinizle yakın iletişimde kalın, tarama randevularını aksatmayın ve doktorunuzun tavsiyelerine harfiyen uyun. Bebeğinizin göz sağlığı için en iyi adımları attığınızdan emin olun.

Unutmayın, her prematüre bebeğin durumu farklıdır ve tedavi planı kişiye özel olarak belirlenir. Şüphe duyduğunuz her durumda sağlık profesyonellerinize danışmaktan çekinmeyin.

Sonuç

Prematüre bebeklerde retinopati (ROP), erken doğan bebeklerimizin görme sağlığını tehdit eden önemli bir durumdur. Ancak modern tıp sayesinde, düzenli taramalar ve etkili tedavi yöntemleri ile ROP'un olumsuz etkilerini büyük ölçüde azaltmak mümkündür. Özellikle erken tanı ve hızlı müdahale, kalıcı görme kaybını önleyerek bebeklerimizin sağlıklı bir geleceğe adım atmasında kilit rol oynamaktadır. Ebeveynlerin bilinçli olması ve sağlık ekibiyle iş birliği yapması, bebeklerimizin görme koruması yolculuğunda en büyük güçtür. Sağlıklı gözler, sağlıklı bir gelecek demektir.