Polikistik Over Polikistik Yumurtalıklar…Polikistik Over Sendromu Polikistik Over Sendromu-PCOS Genç kızlarımızda ve ilerleyen yaşlarda toplumda sık rastlanan önemli problemlerinden biridir.  Adından da anlaşılacağı üzere yumurtalık içinde çok sayıda milimetrik ufak kistler  görülür, her ay gelişerek çatlaması gereken yumurta hormonal iç denge bozukluğu nedeniyle  tam gelişemez, yumurtalık içinde ufak kistler halinde  yerini alır. Sadece ultrasonla bu görüntüleri görerek tanı konması ise hatalı gelişme ve sonuçlara yol açacaktır ; Bu görünümü her zaman bir hastalık bulgusu olarak değerlendirmemek gerekir. Her bir bireyde farklı klinik belirti, bulgular ve dolayısı ile farklı bir yaklaşım ve gerekiyorsa farklı bir tedavi düzenlemesi gerekeceğinden ayrıntılı bir uzman değerlendirmesi, tetkikler ve incelemeden sonra tanıyı koymak gerekir...Aksi halde,  uzun vadeli gereksiz tedaviler uygulanması durumu söz konusu olabilir. Hastalık genelde adet düzensizliği, sivilce, yağlı cilt, tüylenmede artış, bazen saçlarda dökülme,  infertilite (kısırlık), ve kilo artışı gibi belirtiler de verebilir. Son yıllarda şeker hastalığı ve  öncüsü olan insülin direncinin polikistik over sendromu ile  ilişkisi konusunda oldukça önemli bilgiler edinilmiştir. Genetik kökenleri de olan bu durumda teşhis genellikle ultrasonografi ,hormon tahlilleri ve klinik bulguların hep birlikte değerlendirilmesi ile konur. Kanda hormon ölçümleri yapıldığında çeşitli dengesizlikler saptanır; özellikle LH  ve erkeklik hormonları (testosteron, DHEAS…) yükselmiştir. Tedavisinde adet düzensizliği ve tüylenme şikayeti belirgin olan kadınlarda  bazı uzun süreli ilaçlar -sabredenler için- oldukça etkilidir. Eğer çocuk istemi varsa kullanılacak tedavi yumurtlama sağlayıcı ilaçlardır. İlaçla tedavi ile başarı sağlanamadığında laparoskopik olarak yumurtalıklara cerrahi girişim (ovarian drilling) seçilmiş özelliği olan bazı hastalarda uygulanabilir. Polikistik over sendromu (PKOS) nedir? Polikistik over sendromu, kadınların adet döngülerini, gebe kalma ihtimallerini, hormon dengelerini, kalp ve damarsal yapılarını etkileyen bir sağlık sorunudur. PKOS’li hastalarda tipik olarak yüksek androjen miktarına, düzensiz adet döngülerine ve yumurtalıklarda pek çok ufak kiste rastanır. Bununla birlikte farklı kişilerde farklı klinik bulgular da bir arada olabilir. PKOS sıklığı nedir? Doğurganlık çağında olan her 10 kadından birinde PKOS rastlanabilir. Amerika Birleşik Devletleri’nde PKOS tanılı 5 milyon hasta var olup, hastalık en erken 11 yaşında bile görülebilir. PKOS nedeni nedir? PKOS’in nedeni bilinmemekle birlikte uzmanlar genetik yatkınlık dahil pek çok faktörün bu hastalığı neden olabileceğini belirtmektedir. PKOS’li hastaların pek çoğunun annesinde yada kız kardeşlerinde de PKOS’e rastlanmaktadır.  PKOS’in altında yatan ana etmen hormonlardaki dengesizliktir.  PKOS’e sahip kadınların yumurtalıklarında normalden daha fazla androjen üretilir.  Androjen, erkeklik hormonu olarak bilinmekle beraber, kadınlar da androjen üretirler. Yüksek androjen, kadınlarda yumurta gelişimini ve yumurtlamayı etkileyebilir.  Yapılan araştırmalara göre PKOS’de insülin hormonunun da önemli bir yeri vardır. İnsülin, vücutta şeker dengesini düzenler. PKOS’li kadınların pek çoğunda metabolizmada insülin kullanımı ile ilgili problemler yaşanmakta ve buna cevap olarak insülin miktarının normalde fazla üretildiği saptanmaktadır. Fazla insülin andojen yapımını da arttırmaktadır. Yüksek andojen de… – Aknelere, – Kıllanmada artışa, – Kilo alımına, – Yumurtlama sorunlarına neden olabilmektedir. PKOS semptomları nelerdir?  PKOS’in semptomları her kadında farklılık gösterebilir. Bu semptomlardan bazıları – İnfertilite (yumurtlamanın gerçekleşememesi kadın kaynaklı kısırlığın bilinen en yaygın nedenidir, bununla birlikte günümüz teknolojisi ve ilaçları ile sıklıkla ve rahatlıkla düzeltilebilir), – Düzensiz adetler, – Hirsutizm (yüzde, göğüste, karında ve parmaklardaki tüylenmede artış), – Yumurtalıklarda kistler, – Akne, yağlı cilt, saçlarda kepek, – Özellikle bel etrafında yağlanma, kiloda artış, obezite, – Erkek tipi kellik ve saçlarda incelme, – Pelvik bölgede ağrı, – Anksiyete ve depresyon, – Uyku apnesidir. PKOS olan hastalarda neden adet problemleri ve kısırlık görülür? Kadınların yumurtalıklarında içi sıvı dolu pek çok folikül yada kist adı verilen kesecikler vardır. İçlerindeki yumurtanın büyümesiyle, bu foliküllerin içindeki sıvının miktarı artar. Yumurta olgunlaşınca follikül yırtılır ve serbest kalan yumurta döllenmek üzere önce fallop tüplerine oradan da rahime doğru ilerler. Bu süreç yumurtlama (ovülasyon) olarak adlandırılır.  PKOS’li kadınların yumurtalıklarında, yumurtanın olgunlaşmasını sağlayan hormonlar düzgün olarak salgılanamaz. Folikül içindeki sıvı miktarı artıp hacim büyüyebilir ama çatlayıp yumurtlama gerçekleşmez. Bunun yerine foliküller küçük küçük kistler olarak kalırlar. Yumurtalama gerçekleşmedikçe progesteron hormonu da üretilemez ve progesteron hormonunun eksikliği adet düzensizliklerine neden olur. Aynı zamanda yumurtalıklarda üretilen androjen de yumurtlamayı engeller.  PKOS menopozla beraber geçer mi? Hem evet  hem de hayır. PKOS vücuttaki pek çok sistemi etkilediği için, yumurtlama bitmiş olmasına rağmen menopoz sonrası da bu etkilerin bir kısmı devam eder. İstenmeyen kıllanma ve erkek tipi kellik menopoz sonrası da devam eden semptomlardan bazılarıdır. Bunlara ek olarak PKOS’da kalp hastalığı, felç ve diyabet gibi komplikasyonları da yaş ilerledikçe daha ciddi hale gelir.  PKOS sahip olup olmadığımı nereden bilebilirim? PKOS tanısını koymaya yarayan tek bir test yoktur. Adet düzensizliği, kilo alımı, istenmeyen tüylenme gibi şikayetlerinize ek olarak yapılan fizik muayenenize, pelvik muayenenize, kan tahlilinize ve genital ultrasonunuza bakarak doktorunuz teşhis koyabilir.  PKOS Tedavisi Nasıl yapılıyor? PKOS’in bir kerelik tedavi ile her şeyi düzelten kesin bir tedavisi yoktur. Tedavi şikayete yöneliktir ve komplikasyonları engellemek amaçlıdır. Bu yüzden uzun süreli, kontrolleri olan tedavilerdir. Bu tedavi yöntemlerinden bazıları: – Sağlıklı Beslenme ve Egzersiz: Kilo kontrolü, işlenmiş ve şekerli gıdalardan uzak durmak, bol lifli ürünler ve tam tahıllı gıdalar tüketmek özellikle insülin miktarını düşürmeye yardımcı olur. Yüzde 10luk bir kilo kaybı bile adet dönemlerinin daha düzenli olmasını sağlar. – Doğum Kontrol Hapları: Gebe kalmak istemeyen hastalarda adetlerin düzenlenmesi, androjenin azaltılması ve akne tedavisinde doğum kontrol haplarının rolü büyüktür. Sadece progesteron içeren ilaçlar adetleri düzenlese de istenmeyen kıllar ve aknenin tedavisinde etkisiz kalmaktadır.  – Diyabete Yönelik Tedavi: Tip 2 diyabetin tedavisinde metformin etken maddesi içeren ilaçlar PKOS’in semptomlarının tedavisi için de kullanılabilir. Metformin, hem insülin üretimini hem de androjen salgılanmasını azaltır.  Bir kaç aylık kullanım sonunda istenmeyen kıllarda azalma, yumurtalamanın normale dönmesi ve kiloda azalma beklenir. Metfromin diyabeti olmayan bir hastada diyabete neden olmaz – Kısırlık Tedavisi: Tedavisinde bir çok alternatifler vardır ve genellikle yüz güldürücü sonuçlar alınır. Klomifen sitrat, yumurtlamayı uyaran ilk tercih edilen ilaçladandır. Gerekli olgularda metformin de eklenebilir.  Bunun da işe yaramaması durumunda gonadotropin kullanılabilir. Bir diğer opsiyon olarak tüp bebek tedavisi PKOS’li hastalarda gebeliğe en yardımcı yöntem olup diğer yöntemlerin aksine çoğul gebelik riski azaltılabilir. – Cerrahi: Diğer tedavilere cevap vermeyen hastalarda son seçenek olarak cerrahi denenebilir.  – İstenmeyen Kıllara Yönelik Tedavi: Lazer epilasyon kıl köklerine yönelik olarak kalıcı ve yüzgüldürücü sonuçlar aldırır. Antiandrojen etkilere sahip olup asıl olarak yüksek tansiyon tedavisinde kullanılan spironolakton etken maddesi, istenemeyen tüyleri azaltmak ve erkek tipi kelliğin tedavisi amaçlı kullanılabilir.  – Diğer Tedaviler: Yapılan bazı araştırmalara göre çok kilolu ve BMI çok yüksek ise obezite cerrahisi PKOS’in tedavisinde kullanılabilir.  PKOS’in Hamile Kadınlarda Etkisi Nasıl Olur? PKOS’li hastalarda, düşük, gestasyonel diyabet, preeklampsi (gebelikte yüksek tansiyon), prematür doğum riski daha yüksektir. PKOS’li gebelerin bebeklerinin yenidoğan yoğun bakımında geçirdiği süre, doğum esnasında ve sonrasındaki ölüm oranları daha fazla olup bu ihtimaller özellikle çoğul gebeliklerle daha da artar. Şu an yapılmakta olan pek çok çalışmada metformin etken maddesinin gebelik sırasında ve sonrasında yaşanan komplikasyonların azaltılmasındaki etkisi araştırılmaktadır. Metforminin neden olduğu bilinen bir doğumsal anomaliye de rastlanmamıştır. Bu konuda bilgi almak için doktorunuza danışabilirsiniz.  PKOS başka sağlık problemlerine neden olur mu? PKOS, bazıları hayatı da tehdit eden, pek çok sağlık probleminin oluşumuyla etkilir. Yapılan en son çalışmalarda PKOS’li kadınların; – Yüze 50’sinden fazlasında, 40 yaş öncesi diyabet yada insülin direnci saptanmıştır, – Kalp krizi riskleri aynı yaşta olup PKOS’i olmayan kadınlara göre 4-7 kat yüksektir, – Yüksek tansiyona sahip olma ihtimali daha fazladır, – Çoğunun kolesterol değerlerinde LDL yüksek, HDL düşüktür, – Uyku apnesine sahip olma ihtimalleri daha fazladır. PKOS’li hastalarda anksiyete ve depresyon da daha sık görülmektedir. Ayrıca düzensiz adet ve yumurtlamanın gerçekleşmemesi kadınlarda östrojen hormonun artmasına rağmen progesteronun üretilmemesine sebep olur. Progesteronun olmaması durumunda endometriyal doku adet ile atılamaz ve kalınlaşmaya devam eder, bu da ağır ve düzensiz kanamalarla kendini gösterir. Kalınlaşan endometriyumda zamanla kanser gelişme riski de artar. PKOS’im var. Komplikasyonları önlemek için neler yapmalıyım? Eğer PKOS’e sahipseniz, diyabet ve kalp hastalığı gibi komplikasyonların oluşmasını engellemek için yapabileceğiniz en önemli şey tedaviye erken yaşta başlamaktır. PKOS’in sadece kısırlık gibi sınırlı bir yönünün tedavisine odaklanmak yerine, doktorunuzla tüm semptomlarınız hakkında konuşmalı, diyabet için düzenli olarak kontrole gitmelisiniz. Ayrıca sağlıklı beslenerek, egzersiz yaparak ve sigara tüketmeyerek PKOS’in olası komplikasyonlarından kendinizi koruyabilirsiniz.  PKOS’in neden olduğu duygusal problemlerimle nasıl başa çıkabilirim? PKOS sahip olması kolay bir hastalık değildir. Görünüşünüzden utanmanıza, gebe kalamama ile ilgili korkular yaşamanıza ve depresyonda hissetmenize neden olabilir. PKOS tedavisi semptomlarınızı tedavi ederken endişelerinizi de gidermeye yardımcı olabilir.