Dünya nüfusunun %14 lük kısmını oluşturan özel eğitimli bireyler ve onların toplumla birlikte yaşaması ve kaynaşması için yapılan çalışmalara özel eğitim denmektedir. Toplun engelli bireyleri görmesi ve birlikte yaşamayı öğrenmesi için bu makalede özel eğitim ile ilgili temel kavramlar hakkında kısaca bilgi verilmiştir.

ÖZEL EĞİTİM İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

Özür/Engel

Literatür incelendiğinde Engel “Yetersizlik sonucunda bireyin kendinden beklenen bir rolü yerine getirmede sınırlılık, zorlanması veya problem yaşaması durumu şeklinde tanımlanabilir.

Özel Eğitim

Beden zihin, duygusal ve sosyal gelişim özellikleri yönünden normal çocuklardan ayrılan çocukların eğitim ve öğretim işlerini kapsayan çalışmalara özel eğitim denir. Özel eğitim; özel eğitim gerektiren bireylerin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri ile onların özür ve özelliklerine uygun ortamlarda sürdürülür.

Özel eğitim uygulamalarında bireylerin; akademik, iletişim ve uyum alanlarında önemli eksiklik, kusur yaratan durumlarının önlenmesi, azaltılması ya da ortadan kaldırılmasıyla ilgili eğitsel değişkenlerin düzenlenmesi ön plandadır.

Zedelenme

Zedelenme ile ilgili çeşitli kaynaklar tarandığında genel manada “Zedelenme bireyin doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası oluşan psikolojik, fizyolojik veya anatomik özelliklerinde geçici ya da kalıcı kayıp, yapı veya işleyiş bozukluğu olarak olarak tanımlanmaktadır.

Yetersizlik

Yetersizlik ile ilgili çeşitli kaynaklar tarandığında genel manada yetersizlik “Zihinsel, fiziksel, davranışsal ya da duyu organlarının zedelenmesine bağlı olarak tüm ya da kısmen işlevlerin yerine getirilememesi” olarak tanımlanmaktadır. Aynı zamanda bir şeyi yapmada yeteri olmamayı, belirli bir şekilde davranmada sınırlı kapasiteyi tanımlamaktadır.

Bir örnekle aralarındaki ilişkiyi açıklayacak olursak;

Zedelenme: Geçirilen havale sonucu beyin sapının zarar görmesi

Yetersizlik: Beyinde meydana gelen hasar sonucu zihinsel işlevlerde geriliğin oluşması

Yetersizliğin engele dönüşmemesi için en önemli durum destek özel eğitim hizmetlerinin sağlanmasıdır. Erken tanılama, erken müdahale ve doğru desteğin sağlanması ile çoğu zaman yetersizlik engele dönüşmeyebilirken, fark edilmeyen ihtiyaçları doğrultusunda destek hizmetleri alamayan bireylerin işlevde bulunma düzeylerindeki sınırlılıklar, onların yetersizliklerini engele dönüştürebilmektedir.

 

Özel Gereksinimli Birey

Özel gereksinimli bireyler toplumun tüm yaş gruplarında yer almakta olup ve özel gereksinimli bireyler tanılamada;

• Görme engelliler (körler, az görenler)
• İşitme engelliler (sağırlar, az işitenler)
• Dil ve konuşma güçlüğü olanlar
• Bedensel (ortopedik) engelliler
• Üstün zekâlı ve özel yetenekliler
• Zihinsel engelliler
• Öğrenme güçlüğü olanlar
• DEHB şeklinde sınıflandırılırlar.

 

Özel gereksinimi olan bireylerin, mümkün olan en erken dönemde, gereksinimlerine uygun eğitim ortamlarında, uygun yöntemler ve araç gereçler kullanılarak desteklenmesi; olan kapasitelerini en üst seviyede kullanabilmeleri açısından önemlidir. Ayrıca bu bireylerin toplumca kendilerinden beklenen rol ve sorumlukları ile gelişimsel görevlerini yerine getirebilmeleri, kendilerine en uygun özel eğitim hizmetinden yararlanabilmelerine bağlıdır.

 

Psikolojik Danışman FURKAN DEMİREL