Narsistik Kişilik Bozukluğu (NPD), görkemli özgüven, başkaları için empati eksikliği ve yoğun bir hayranlık ihtiyacı ile karakterize bir akıl hastalığıdır. NKB’li insanlar genellikle kendi yetenekleri, başarıları ve önemi konusunda şişirilmiş bir anlayışa sahiptir. Kendi ihtiyaçlarını karşılamak için başkalarını sömürebilir ve başkalarının duygu ve ihtiyaçları için empati kuramazlar. Caligor E. ve diğerlerine göre, bu bireyler büyük konuşan veya kendini küçümseyen, dışa dönük veya sosyal olarak yalıtılmış veya kalıcı iş bulamayan, tipik vatandaşlar veya anti sosyal faaliyetlere yatkın bireyler olabilir (Caligor, E. ve ark., 2015). Narsist bireyler, çalışmaları, sevgi ve arkadaşlık ilişkileri hakkında fikir edindikçe veya akranlarına kıyasla başarılı olmadıkları için sonunda üzülebilir veya endişelenebilirler. Çoğu narsist, kişisel veya mesleki yaşamlarındaki bir başarısızlıktan sonra kliniğe gelir ve bu başarısızlık nihayetinde psikolojik sıkıntıya yol açar. Bununla birlikte, kişisel veya mesleki aksiliklerden kaçınabilen narsistik kişilik özelliklerine sahip bireyler, klinik durumlardan kaçınabilir ve düşük düzeyde psikolojik sıkıntı bildirebilir. (Miller, JD ve diğerleri, 2007)
Semptomlar
NKB, aşırı güven, hayranlık arayışı, empati eksikliği, başkalarını kullanma, övgüye aşırı duyarlılık, kendine öncelik verme, kibir, övünme ve başkalarını küçük düşürme gibi belirtilerle kendini gösteren bir kişilik bozukluğudur. Kendini beğenmişlik veya kırılganlık sergileyen hastalar "otoriter, hoşgörüsüz, zalim, tartışmacı, dürüst olmayan, fırsatçı, kibirli ve talepkar" olarak tanımlanırken, yalnızca kendini beğenmişliği yüksek olanlar ek olarak "saldırgan, inatçı, açık sözlü, iddialı ve kararlı", " olarak tanımlandı. Savunmasızlığı yüksek olanlar ise “endişeli, duygusal, savunmacı, endişeli, acı, gergin ve şikayetçi” olarak tanımlandı (Wink, S., 1991). Kişilik Bozuklukları için DSM-5 Modeline göre narsistik kişilik bozukluğunu tanı kriterleri;
Aşağıdakilerden en az beşi ile belirli, büyüklenme, beğenilme gereksinimi ve eşduyum yapamama ile giden yaygın bir örüntü;
1-Büyüklenir, başarılarını ve yeteneklerini abartır.
2-Sınırsız başarı, güç, zekâ, güzellik ya da yüce bir sevgi düşlemleriyle uğraşır.
3-Özel ve eşi benzeri olmayan biri olduğuna ve ancak özel ve üstün kişilerle anlaşabileceğine inanır.
4-Çok beğenilmek ister.
5-Hak ettiği duygusu içindedir.
6-Kendi çıkarı için başkalarını kullanır.
7-Eşduyum yapamaz, başkalarının duygularını ve gereksinmelerini anlamak istemez.
8-Sıklıkla başkalarını kıskanır ya da başkalarının kendisini kıskandığına inanır.
9-Başkalarına saygısız davranır, kendini beğenmiş tutumlar sergiler.
NKB’nin Yaygınlığı, Risk Faktörler& Komorbidite
Sık sık belirtilen yaygınlık tahminleri, genel popülasyonda %0 ile%5,3 arasında değişmektedir. Klinik örneklerde görülme sıklığı%1 ile %17 arasında değişmektedir. Yetişkin nüfusun büyük bir örneğinde, risk faktörleri arasında erkek cinsiyeti, genç yaş ve evlenmemiş medeni durum yer almaktadır. Araştırmalar, ailede NKB veya diğer kişilik bozuklukları öyküsü olan bireylerin durumu geliştirme riskinin artmış olabileceğini göstermiştir. İstismar, ihmal veya aşırı hoşgörülü ebeveynlik stilleri yaşayan bireylerin, travmayla başa çıkmanın bir yolu olarak NKB geliştirme olasılığı daha yüksek olabilir. Ek olarak, bazı araştırmalar, NKB'li bireylerin, büyüklenmeci öz imajlarıyla maskeledikleri altta yatan güvensizlik veya yetersizlik duygularına sahip olabileceğini bulmuştur. Sosyal izolasyon, yalnızlık ve sosyal destek eksikliği, NKB’nin gelişimine katkıda bulunabilir (Miller ve Campbell, 2008). NKB'li bireyler ayrıca, diğer birçok rahatsızlıktan farklı olarak sosyal olarak da başarılı olabilen yüksek işlevli bireyleri içerir. Buna örnek olarak, askeri ve tıp fakültesi gibi psikiyatri dışı ortamlarda da teşhis edilmişlerdir. İçsel bozukluklarına rağmen kararlı görünebilirler, ayrıca kendi acılarını yaşamadıkları halde iç acılarını gizli tutabilir ve başkalarında sıkıntı ve acıya neden olabilirler. Eksen I bozukluğuna eşlik etmeyen ve mesleki veya kişisel başarısızlıktan da kaçınabilen kişiler herhangi bir psikolojik stres yaşamayabilir (Ronningstam, E.,1996). Aşırı duyarlılıktaki kalıtsal varyasyonlar, güçlü agresif dürtüler, düşük korku veya hayal kırıklığı toleransı ve etki düzenlemesindeki kusurlar, NPD'NİN gelişiminde önemlidir. Ek olarak, çocuğun geri çekilmesi veya hoşgörüsü narsisizmi de etkiler. " (Ronningstam, E., 2010). "Narsistik kişilik bozukluğu genellikle diğer bozukluklarla, özellikle madde kullanım bozuklukları, bipolar bozukluk, depresyon ve diğer kişilik bozukluklarıyla birlikte ortaya çıkar." (Caligor, E. ve diğ., 2015).
NKB’nin Teşhisi ve Teşhis Kriterlerinin Tartışılması
Narsistik kişilik bozukluğu durumunda, kimlik ve kendini yönetmede karakteristik bir kendine zarar verme modeli ve empati ve yakınlıkla ilgili kişilerarası işlevsellikte bozulma vardır. NPD tanısı, bu dört maddeden en az ikisi orta veya ciddi şekilde etkilendiğinde doğrulanır. Değerlendirilecek belirli özellikler kibirli ve dikkat çekicidir. (Oldham JM 2015). Ayrıca, NKB tanısı için bir bireyin DSM-V kriterlerinden en az beşini sergilemesini ve semptomların sadece geçici veya durumsal değil, yaygın ve kalıcı olması gerektiğini not etmek önemlidir. Ek olarak, semptomlar sosyal, mesleki veya diğer önemli işlevsellik alanlarında önemli bozulmalara neden olmalıdır. Son olarak, narsistik bir hastayı teşhis etmenin ve tedavi etmenin birincil önemi, öncelikle narsistik işleyişin, bireyin iç kontrol duygusu ve benlik saygısı üzerindeki koruyucu yönlerini kabul etmektir. (Mitra, P., & Fluyau, D., 2020) Ayrıca DSM-IV kriterlerine bakacak olursak kriterlerin sadece hastaların görünen ve telafi edici davranışlarına odaklandığı söylenebilir. Jeffrey E. Young'a göre DSM-IV, NKB'li hastaların hissettikleri derin acı ve kaygıyı göz ardı eden, anlayışsız bir bakış açısı içerir.
Tedavi
Psikodinamik terapide terapist, danışanın narsisizminin kökeninde olabilecek yetersizlik duyguları, utanç ve reddedilme korkusu gibi altta yatan duyguları keşfetmesine yardımcı olur. Genel olarak, psikodinamik terapi, NKB'li bireylerin daha fazla öz farkındalık geliştirmelerine, başkalarıyla ilişkilerini geliştirmelerine ve duygularıyla başa çıkmanın daha etkili yollarını öğrenmelerine yardımcı olabilir ((Miller, J. D., & Campbell, W. K. 2011))
Diğer bir terapi ve aynı zamanda en etkili tedavi bilişsel davranışçı terapidir. Alexis K. Matusiewicz ve arkadaşlarına göre, araştırmalar genellikle BDT'nin kişilik bozukluğu olan hastalar için etkili bir tedavi olduğu sonucunu desteklemektedir. Örneğin, BDT yaklaşımları, Kişisel Bozukluklarda genellikle düzensiz ve uyumsuz olduğu düşünülen örtük, otomatik düşünceler ile bunların altında yatan şemalar arasındaki bağlantıyı vurgular (Matusiewicz, A. K ve diğerleri, 2010).
Başka bir terapi şekli olan şema terapisi, NKB'si olan kişilerin altta yatan şemaları keşfetmesine ve bunlarla baş etmesine yardımcı olur. Şemalar, bir kişinin zihinsel süreçlerini, inançlarını ve düşüncelerini etkileyen temel kalıplardır. NKB'si olan kişilerin şemaları genellikle kendini önemseme ihtiyacı, acıma ve hayranlık gibi özellikleri içerir. Şema terapi, bu kişilerin şemalarını tanımalarına ve yanıltıcı veya yıkıcı olduklarını anlamalarına yardımcı olur ((Miller, J. D. ve Campbell, W. K. 2011)
Özetlemek gerekirse, narsist hastaların terapistle sorunları keşfetmeleri ve bu sorunları anlamlandırmaları için cesaretlendirilmeye ihtiyaçları vardır. Hastanın kendi hatalarını kabul etmesi birkaç seans alabilir. Bu terapi sürecinde hastanın motivasyonuna ve kendini tanıma derecesine göre esnek bir tedavi yaklaşımı gerekir. Ayrıca hastaya karşı saygılı, özenli, tutarlı, terapötik bir tutum olmalıdır. Ayrıca tedavi sürecinde hasta ile rekabetçi bir tavır içinde olunmaması, pasif bir yaklaşım benimsenmesi ve hastanın kişisel yeteneklerinin göz ardı edilmemesi önemlidir. (Ronningstam, E., & Weinberg, I. ,2013)