Varikosel, testisin toplardamarlarında varis şeklinde genişleme olmasıdır. Bu genişlemiş damarlar ilerlemiş olgularda testisleri barındıran torba (skrotum) cildinin altından mor renkli varis paketleri olarak görülebilir ve elle farkedilebilir hale gelebilir. Erkeklerin %15-20’ sinde bulunur, çocuk sahibi olamama sorunu yaşayan erkeklerin ise %40’ında vardır. Genellikle solda bulunur. Bunun nedeni, sol testisin toplardamar yapısının anatomik özelliğinin farklı olmasındandır. Varikosel testis çevresinde ısı artışına yol açarak testisin sperm üretme fonksiyonunu olumsuz olarak etkiler. Ayrıca leydig hücrelerinin fonksiyonlarında azalamaya neden olarak, testosteronda düşmeye sebep olabilir.

Varikoseli olan erkeklerin çoğunda hiçbir şikayet yoktur. Ayakta fazla kalınca ya da fiziksel aktiviteler sonrası artan testis ağrısı olabilir. Bu ağrı, testis ve kasıkta ağırlık asılmışçasına hissedilen künt vasıflı bir ağrıdır.
Kısırlık nedeni ile yapılan değerlendirmeler esnasında da fizik muayene ile ya da ultrasonografi ile fark edilebilir. Sperm analizi ile varikoselin testisin sperm üretme fonksiyonu üzerine olan olumsuz etkileri hakkında fikir sahibi olunabilir. İnfertilite dışında bir diğer operasyon gereği ağrıdır. Son olarak, puberte sonrası erkek çocuklarda (adölesanlarda) görülen varikosel için yapılan takip sonrası testis boyutunda gelişme geriliği görülüyorsa operasyon yararlıdır.

Varikosel dereceleri, üroloji doktorunun yaptığı muayene ve skrotal doppler ultrason sonrası değerlendirilerek 1 ile 3 arasında derecelendirilir. 1. derece (subklinik) hafif formu olup, muayene ile hissedilmez ultrason ile tanı konur. 2. derecede ıkınma ile hissedilir, 3. derecede ise skrotum cildinde yılan vari belirgin damarlar izlenir.

Cerrahi (subinguinal mikroskopik varikoselektomi)

Al-Kandari ve ark. yaptıkları bir çalışmada, açık inguinal varikoselektomi, laparoskopik varikoselektomi ve subinguinal mikroskopik varikoselektomi cerrahilerini karşılaştırdıklarında, mikroskopik subinguinal cerrahi ile sperm motilite sonuçlarının ve gebelik oranlarının daha iyi olduğu izlenmiştir.  Ayrıca nüks oranının mikroskopik cerrahide daha az olduğu belirtilmiştir.

Operasyon kasık bölgesine yapılan yaklaşık 3-4 cm lik bir kesiden testis toplardamarlarına ulaşılarak bölgesel ya da genel anestezi altında yapılır. Gelişmiş mikroskop ile arter ve lenfatikler ayrıldıktan sonra tüm varriköz venler bağlanıp eksize edilir. Operasyon sonrası aynı gün evinize gidebilirsiniz, ancak birkaç gün istirahat etmek gereklidir. Özellikle ameliyat sonrası bir haftalık dönemde, istirahat edilmesi, ameliyat bölgesinin darbelerden korunması, yapılan pansumanın temizliğine dikkat edilmesi, duş alınmaması önemlidir. Cerrahi yaranın kapatılma şekli ve tekniğine bağlı olarak, 3 gün sonra pansumanın açılması ve duş alınmasına, ameliyatı yapan doktorun yapacağı kontrol sonrası karar verilir.

Bir ay zorlayıcı sporların yapılmaması, ağır yük kaldırılmaması önerilir. Ameliyat sonrası normal seyrinde olmadığı düşünülen her durumda, ameliyatı gerçekleştiren cerrah ile iletişime geçilmelidir. Ameliyat bölgesinde oluşabilecek şişme, akıntı, kötü koku bir enfeksiyon belirtisi olabileceği için bir an önce değerlendirilmelidir.

Varikoselektomi sonrası hidrosel görülme sıklığı, mikroskop ile daha az görüldüğü çalışmalarda gösterilmiştir.

Varikosel ameliyatlarından sonra en hızlı düzelme sperm hareketlerinde görülür. Hastaların %70’ine yakınında harekette düzelme, %50’ye yakınında sperm sayısında artış ve yaklaşık %40’ında sperm morfolojisinde düzelme beklenebilir. Uygun hastalarda %40’a yakın oranlarda gebelik sağlanabilir.