Menisküs nedir ve ne işe yarar? Artroskopik yöntemler olmadan önce menisküslerin işe yaramaz artıklar olduğu düşünülürdü ve dizi ağrıyan her hastada menisküs yırtığı düşünülüp, ameliyat sırasında menisküsler çıkartılırdı. Ancak son yıllarda menisküslerin dizlerin normal işlevi için çok önemli görevleri olduğu anlaşıldı. İki kemik arasında ( uyluk ve kaval kemiği) yerleşen menisküsler bir yastık gibi görev yaparak eklem kıkırdağını anormal yüklenmelerden korurlar. Dize gelen yüklerin taşınması ve aktarılmasında çok önemlidirler. Ayrıca eklem yüzlerinin uyumluluğunu artırırlar ve eklem sıvısının eklem içi dolaşımına katkıda bulunurlar. Menisküsler olmadığında diz eklemine gelen yükler doğrudan eklem kıkırdağına aktarılarak erken aşınmaya yani kireçlenmeye (osteoartrite) yol açarlar. Günümüzde menisküsleri korumak birinci öncelik haline gelmiştir. Menisküs yırtıkları nasıl oluşur? Gençlerde ve ileri yaştaki bireylerde menisküs yırtıklarının oluş şekli farklıdır. Gençlerde, menisküsün yırtılması için travma gerekir. Bu genellikle sabit ayak üzerinde dönme hareketi sırasında oluşur. Futbol, basketbol, kayak gibi sporlarda oluşan yırtıklar buna örnektir.Yıllar geçtikçe menisküsler sağlamlık ve esnekliklerini kaybederek bozulmaya başlarlar. Bozulan menisküsler çok daha kolay yırtılabilirler. İleri yaştaki bireylerde basit bir çömelme veya halıya takılma ile menisküs yırtıkları oluşabilir. Dış menisküs, iç menisküse göre daha hareketlidir, bu nedenle iç menisküs yırtıkları daha sık görülür. Nadir de olsa, menisküslerde doğuştan şekil bozuklukları olabilir. Bu tip menisküsler yırtılmaya daha müsaittir ve çocuk yaşlarda bile belirti verebilir. Menisküs yırtıklarının belirtileri nelerdir? Menisküs yırtıkları oluşurken hastalar genellikle ani bir ağrı batma ya da yırtılma hissederler. Yırtılan menisküsün hangisi olduğuna bağlı olarak ağrı dizin iç ya da dış kısmında daha belirgindir. Birkaç saat içinde dizin içinde sıvı veya kan toplanmasına bağlı olarak diz ekleminde şişlik ortaya çıkar. Genellikle yaralanan dizin üzerine basmak mümkündür ancak topallama vardır ve sporcular genellikle sporu bırakmak zorunda kalırlar. Yaralanma şiddetli ise menisküs yırtıklarına diz ekleminin çapraz ya da yan bağlarının kopmaları da eşlik edebilir. Bu durumda dizde emniyetsizlik ve boşluk hissi gibi belirtiler de ortaya çıkabilir. Bazen yırtılan menisküs parçası, diz eklemini oluşturan kemiklerin arasında sıkışarak diz hareketini engeller. Kilitli diz olarak bilinen bu durumda erken dönemde cerrahi tedavi yapılması gerekir. Zaman geçtikçe dizdeki yaygın ağrı azalarak ilgili menisküsün üzerinde noktasal hale gelir. Ağrı özellikle ani dönüşlerde ve çömelme sırasında ortaya çıkar. Yırtık menisküs parçaları eklem yüzleri arasına girerek dizde takılma ve kilitlenme gibi belirtilere yol açabilir. Bu beraberinde daha önceden dizde olmayan kıtırtı benzeri seslere de yol açabilir. Menisküs yırtıklarında teşhis nasıl konulur? Doktorunuzun menisküs yırtığı tanısına ulaşması için önce olayın oluş şeklini anlatmanızı isteyecektir. Daha sonra dizinizi muayene ederek menisküs yırtığı bulgularını araştırır. Bu sırada yan ve çapraz bağlarınızı da muayene eder. İyi bir hikaye ve fizik muayene sonrasında menisküs yırtığı tanısı büyük ölçüde ortaya çıkar. Dizinizdeki aşınma-eskimenin miktarını değerlendirmek ve kemik yapılarda başka bir sorun olup olmadığını anlamak için doktorunuz röntgen grafileri isteyebilir. Menisküs yırtıklarının tanısını doğrulamak için son yıllarda en güvenilir yöntem diz ekleminin manyetik rezonans görüntülemesidir (MRG). MRG’nin menisküs yırtıklarını saptamadaki doğruluk oranı, usulüne uygun çekilir ve deneyimli ellerde değerlendirilirse % 95’in üzerindedir. Ancak tedaviye karar vermede tek belirleyici MRG değildir. Bazı olgularda yırtık olmadığı hale yırtık varmış gibi görüntü elde edilebilir (yalancı pozitif sonuç) ya da tam tersine yırtık olduğu halde MRG’de saptanamayabilir (yalancı negatif sonuç). Özellikle daha önceden menisküse yönelik cerrahi tedavi yapılmış ise hata payı çok artar ve daha ileri tanısal yöntemlere gerek olabilir. Bu nedenle tedavinize karar verirken doktorunuz sadece MRG bulgularını değil, sizin hikaye ve fizik muayene bulgularınızı da göz önüne alır. Bazı hallerde bu tanı yöntemlerinin hepsi yetersiz kalabilir. Bu durumda artroskopi ile tanı doğrulanır. Menisküs yırtıklarında hangi tedavi seçenekleri vardır? Gençlerde menisküs yırtıklarının tedavisi çoğunlukla cerrahidir. Çok nadir görülen ve tam kat olmayan bazı küçük yırtıklar dışında menisküslerin kendiliğinden iyileşme yeteneği yoktur. Belirgin yakınmaları olan hastalarda cerrahi müdahale ile menisküs yırtığı onarılmaya çalışılır, eğer yırtık onarıma uygun değilse yırtık olan kısım çıkartılır. İleri yaştaki hastalarda menisküs yırtıklarına genellikle dizde artroz (aşınma, yıpranma, kireçlenme) eşlik eder. Bu durumda sadece menisküs yırtığına müdahale etmek sorunu tam olarak çözmeyebilir. Doktorunuz bu durumda ilaç tedavisi ile belirtilerin baskılanmasını, eklem içi enjeksiyonları, artroskopik cerrahiyi ya da artroskopi ile birlikte kemik düzeltici ameliyatlardan birine karar verecektir. Menisküs dikilir mi, menisküs tamiri nasıl yapılır? Dizin uzun dönem sağlığı için çok önemli olan görevlerini yerine getirmeleri için menisküs yırtıklarında ilk seçenek tamirdir. Menisküslerin damarlanma özellikleri nedeniyle iyileşme yetenekleri çok yüksek değildir ve menisküs yırtıklarının kabaca beşte biri tamire uygundur. Menisküs tamiri günümüzde artroskopik cerrahi ile yapılmaktadır. Yapılan tamirin sağlamlığı ve eklem içinde yapılan başka girişimler (ör. Çapraz bağ cerrahisi) olup olmadığına göre ameliyat sonrası dönemde birkaç hafta koltuk değneği kullanmanız ve çömelmekten kaçınmanız gerekli olabilir. Spora dönüş 4 hafta ile 4 ay arasında değişen sürelerde olabilir. Menisküs onarımının başarı oranları yırtığın tipi ve yapılan cerrahinin şekline göre değişmekle birlikte % 70 ile 95 arasındadır. Yapılan tamire rağmen menisküs iyileşmeyebilir veya tekrar yırtılabilir. Başka bir deyişle, menisküs tamiri yapılan hastaların % 5-30’unda ikinci bir cerrahi gerekli olabilir. Başarısızlık oranı yüksek gibi görünmekle birlikte, menisküsler olmadığında dizde meydana gelecek aşınma göz önüne alındığında bu risk kabul edilebilir düzeydedir. Yapılan tamir başarısızlıkla sonuçlanırsa basit bir ameliyatla yırtık olan menisküs parçası çıkartılabilir. Menisküs yıtık kısmının temizlenmesi (Menisektomi) nedir? Doktorunuz, menisküs yırtığınızın onarıma uygun olmadığına karar verirse, yırtık olan menisküs parçası çıkartılır. Bu işleme menisektomi adı verilir. Bu işlem sırasında sadece yırtık olan kısım çıkartılarak menisküsün geriye kalan sağlam kısmı korunmaya çalışılır. Buna parsiyel menisektomi denir. Ne kadar çok menisküs dokusu korunabilirse dizin uzun dönem sağlığı için o kadar iyi olur. Çünkü geriye kalan menisküs dokusu kısmen de olsa yük taşımaya devam eder. Parsiyel menisektominin erken dönem sonuçları çok iyidir. Ameliyat sonrasında ciddi bir rehabilitasyon programına gerek yoktur. Sıklıkla evde yapılan egzersizler sonrası birkaç gün yada hafta içinde normal yaşam ve spora dönmek mümkündür. 15 yıldan uzun süreli takiplerde, parsiyel menisektomi yapılan hastaların yaklaşık beşte birinde dizde aşınmaya bağlı bulgular ortaya çıkabilir. Bu bulgular özellikle dış menisküsü çıkartılan hastalarda, iç menisküsü çıkartılanlara göre daha şiddetli ortaya çıkar. Menisküs nakli nedir, yapay menisküs var mı? Başka bir insandan alınan dokular yerine sentetik menisküs dokusunun üretimi ve nakli konusunda çalışmalar devam etmektedir. Bugünkü teknoloji ile sadece kısmi menisküs kayıplarında sentetik menisküs dokuları kullanılabilmektedir