Hayatımda Yaşadığım En Şiddetli Ağrı

Halk arasında ‘delirten hastalık’, ‘çıldırtan hastalık’ veya ‘intihar’ hastalığı olarak da bilinen trigeminal nevralji yüz bölgesinden hisleri beyne taşıyan 5’inci kranial sinir olan trigeminal sinirin herhangi bir nedenle etkilenmesi sonucu ortaya çıkan ağrılı bir durumdur. Trigeminal nevralji insanlık tarihi kadar eski olup, olabilecek en şiddetli ağrılardan biri olarak bilinir.

Trigeminal sinir sağda ve solda birer tane olmakla insanın yüz bölgesinden duyuları beyne taşıyan bir sinirdir. Üç dalı vardır. Birinci dal göz çevresi, ikinci dal üst çene, dudak, yanak, üçüncü dal ise alt çeneden duyuları beyne taşır.  Üçüncü dal bazı çiğneme kaslarının hareketini sağlamakla da görevlidir.

Trigeminal nevralji hastalığında trigeminal sinir, beyinden çıktığı yerde ya damarsal bir yapı, ya kemik dokusu veya bir tümör tarafından basıya maruz kalabilir. Multipl skleroz denilen sinir sistemi hastalığında trigeminal nevralji sık görülebilmektedir. İdiyopatik denilen, yani belirlenemeyen nedenlerle ortaya çıkabilen durumlar da olabilir.

Hastalığın adındakı nevralji kelimesi sinirin hastalığı olduğunu gösterir. Vücudumuzun başka yerlerindeki sinirlerin de nevralji şeklinde hastalığı görülebilmektedir. Nevralji aslında daha çok ağrıyı ifade ediyor. Bu ağrı kendini yanma, elektrik çarpması şeklinde gösterir. 

Trigeminal nevraljide ise sinirin hangi dalının hasarına bağlı olarak o kısımda kısa süreli, elektrik çarpması şeklinde, çakma şeklinde ağrı atakları görülür. Bu ağrı atakları en fazla iki dakika devam eder, arada ağrısız dönemler görülebilir. Daha çok üçüncü ve ikinci dallar etkilenir. Bazen birden fazla dalın tutulduğu da görülür. Hastalık her iki cinsiyeti etkilese de, daha çok 50 yaş üstü kadınlarda sık görülmektedir.

Hastalar yüzlerinde çok kısa süren, aniden başlayan, elektrik çarpması şeklinde ağrı hissederler. Bu ağrı çok şiddetlidir. Ağrıyı bazen yemek yeme, tıraş olma, hafif rüzgar gibi etkenler başlatabilir. Hastalar yüzlerine dokunamaz, dokundurmazlar. Ağrı kısa sürse de, daha az şiddetli, rahatsız edici ağrı devam edebiliyor. Ağrı sırasında yüzlerini buruştururlar. Hastalığın diğer ismi olan ‘ağrılı tik’- ‘tic doloreux’ buradan gelmektedir.  

Trigeminal sinir aynı zamanda dişlerimizin hislerini taşıyan sinir olduğu için bu hastaların genellikle doğru tanıyı alana kadara diş tedavisi gördüğü, hatta bazen dişlerinin çekildiği görülür.

Peki trigeminal nevralji tanısı koymak zor mu?

Aslında değil. Hastaların doğru doktora başvurdukları durumlarda trigeminal nevralji tanısı rahatlıkla konulur ve zaman kaybı olmadan tedaviye başlanılır.

Trigeminal nevralji tanısı, hastanın şikâyetleri, hikâyesi ve detaylı bir nörolojik muayenesi ile konulabilir. Tipik olarak yüzün bir tarafında aniden başlayan, kısa süren, şimşek çakar tarzında olan bir ağrı trigeminal nevraljiyi düşündürür. Hastalığın nedenini ortaya çıkarmak için görüntüleme yöntemlerine başvurulur. Manyetik rezonans görüntüleme (MRG) beyinde olası bir tümör, sinir yakınında olan bir yapıyı göstermek için çok değerlidir. Gerekirse ilaçlı MRG çekilir. Hastanın yakın tarihli MRG yoksa ve ağrısız bir dönem sonrası tekrar hastalık başlamışsa yine MRG çekilmesi gerekiyor.

Trigeminal nevralji hastasıyım. Hangi doktora gitmem lazım? Nasıl bir tedavi almam gerekiyor?

Eğer trigeminal nevralji hastalığınız varsa bir nöroloji uzmanına veya ağrı doktoruna  (algoloji yan dalı eğitimini tamamlamış, ağrı uzmanı ünvanı almış olmalı veya sağlık bakanlığı tarafından ağrı uzmanı ünvanını tasdik eden sertifikaya sahip olmalı) başvurabilirsiniz. Doktorunuz, şikayetleriniz, fizik muayeneniz ve gerekli durumlarda MRG yöntemini kullanarak tanınızı kesinleştirerek, size uygun bir tedaviyi başlatacaktır. 

Eğer altta yatan bir neden varsa, örneğin hastalık bir tümöre bağlı ise veya sinire bası yapan bir damarsal yapı varsa, tedavi cerrahi müdahale, multipl skleroz gibi sinir sistemi hastalığına bağlı ise o hastalığa yönelik olmalıdır.

Trigeminal nevraljide öncelikle ilaç tedavisi tercih edilir. Epilepsi ilaçları kullanılır. Bu ilaçlar uygun dozda verildiği zaman trigeminal nevralji tedavisinde etkilidirler. Düşük dozda başlanılır ve hastanın ağrı durumuna göre doz arttırılır.

Bazen yüksek doz ilaç tedavisi bile yetersiz kalabilir veya kullanılan ilaçların yan etkilerinden dolayı hasta veya doktor tarafından ilaç tedavisi uygun görülmeyebilir. Bu aşamada algoloji uzmanları tarafından uygulanan girişimsel yöntemler devreye girer.

Trigeminal nevraljide radyofrekans ablasyon işlemi? Nedir? Kimlere yapılır? Kimler yapar?

İlaç tedavisinin yetersiz kaldığı ve/veya yan etkilerinden dolayı endişe duyulan durumlarda radyofrekans ablasyon yöntemi ile trigeminal nevralji ağrınız tamamen ortadan kaldırılabilir ve siz eski hayatınıza geri dönebilirsiniz. Bu işlem sırasında ağrıyı ileten sinir lifleri yakılarak devre dışı bırakılır.

 İşlem ameliyathane odasında, steril şartlar sağlanarak, lokal anestezi altında yapılmaktadır. Radyolojik görüntüleme eşliğinde özel bir iğne-elektrot ile trigeminal sinirin olduğu bölgeye girilir. Radyolojik görüntüleme ve radyofrekans cihazı vasıtasıyla verilen uyarılar ile iğnenin yeri doğrulandıktan sonra radyofrekans dalgaları ile ağrıyı ileten sinir lifleri devre dışı bırakılır. Sinir liflerine müdahale sırasında hafif bir anestezi gerekebilir ve bu damar yolundan özel ağrı kesici ilaçlar verilerek sağlanır. İşlem 30-45 dakika sürer, işlem sonrası hasta birkaç saat gözlem altında tutularak evine gönderilir. İşlem sonrası hastanın ağrısı geçer ve bu yıllarca devam eder.

Radyofrekans işlemi ilaç tedavisinden fayda görmeyen, yaşlı hastalarda (özellikle 50 yaş üstü) tercih edilen bir yöntemdir.

Bu işlem mutlaka algoloji (ağrı) uzmanları (algoloji yan dalı eğitimini tamamlamış, ağrı uzmanı ünvanı almış olmalı veya sağlık bakanlığı tarafından ağrı uzmanı ünvanını tasdik eden sertifikaya sahip olmalı) tarafından yapılmalıdır.

Sağlığınızı profesyonellere emanet edin.

Uzm. Dr. Dostali ALİYEV