Diş hekimliğinde sıkça karşılaşılan 20 yaş dişi problemlerine ve ne zaman müdahale gerektiğine bir göz atmak bu konuda yarar sağlayacaktır.

20 yaş dişi, 3. büyük azı dişi ya da akıl dişi (azı dişler arasında en büyük ve en geride olan) çenelerin en arkasında kalan büyük azı dişlerdir. Bu dişler ağızda en son sürerler ve ağızdaki yerlerini alırlar. Ama kimi zaman çene darlığı, sürme açısı veya pozisyonu uygunsuzlukları nedeniyle geç yaşlara kadar gömülü kalırlar bazen de yarı sürerler.

Gömülü 20 yaş (akıl) dişleri çoğu zaman probleme neden olmaktadır. 20 yaş dişlerinizin problem olmasının asıl nedeni genetik olarak bu dişe artık ihtiyaç kalmamasıdır.

Gömülü 20 yaş dişleri çoğunlukla; çenenin arka bölgesinde ağrı, kulak bölgesine yansıyan ağrı, ağız açmada kısıtlılık (Trismus) gibi şikayetlere neden olurlar. Bazen etraflarında kist oluşur bazen de öndeki komşu dişin çürümesine neden olabilirler. Bulundukları yer nedeniyle çenenin en arkasında kaldıklarından hastalar tarafından iyi temizlenemez ve diş etinde enfeksiyona neden olurlar. Antibiyotiklerle bu belirtileri geçici olarak ortadan kaldırmak mümkündür fakat çoğunlukla bu sıkıntılar tekrarlar.

Ağız içiyle bağlantı kurmuş olan 20 yaş dişleri, ağızda bazen tamamen, bazen de kısmen görünebilir. Ağrıya, bazen kötü bir tat ve enfeksiyonlu akıntı eşlik edebilir. Bu dişlerin sürmesi genellikle oldukça ağrılı olur ve tamamen sürmeleri uzun zaman alır. Ağrı kesiciler, antibiyotik ve tuzlu suyla gargara ile genelde problem kontrol altına alınabilir. Sıklıkla şişlik, hassasiyet, ağrı, ağız açılımında kısıtlılık, kötü ağız kokusu ve kötü tad hissetmeye neden olurlar.

Bazı Durumlarda Gömülü 20 Yaş Dişlerinin Çekilmesi Gereklidir:

• Çürük: 20 yaş dişleri konum olarak en geride oldukları ve genellikle düzgün doğrultuda konumlanmadıkları için temizlik ve bakımları daha zor ve bu sebeple çürümeye yatkındırlar. Bu dişler çürüdükten sonra ise en geride olduklarından tedavileri de zordur. Ayrıca diğer dişlerden çok daha farklı olan kök kanalı yapıları nedeniyle kanal tedavisi de çoğu durumda uygulanamamaktadır.
• Enfeksiyon: Dişetinin altında, çıkacak 20  yaş dişinin folikül adı verilen koruyucu bir zarı vardır. Diş sürmeye çalışırken bu bölgede enfeksiyon gelişebilir. Enfeksiyon sonucu dişetleri kızarır ve şişlik olabilir. Enfeksiyon ağızda kötü tat ve kokuya neden olur. Ayrıca 20 yaş dişleri kısmen gömülü kaldıklarında üstlerindeki dişeti ile arasında biriken bakterilerin yol açtığı çevre dişeti inflamasyonu (perikoronitis) gelişebilir. Bu esnada yüzde şişme, ağız açmada zorluk, ağrı, ağız kokusu, lenf bezlerinde şişlik ve ateş görülebilir.
• Ağrı: Sürmekte olan 20 yaş dişinin baskısı sonucu ağrı oluşabilir. Enfeksiyon da ağrıya yol açabilir. Ayrıca 20 yaş dişleri normal pozisyonlarında süremediklerinde yan dişlere uyguladıkları basınçla da ağrıya neden olabilirler.
• Kist: 20 yaş dişi alınmazsa dişin etrafında kist oluşabilir. Bazı durumlarda hastanın hiçbir şikâyeti olmamasına rağmen alınan röntgenlerde gömülü 20 yaş dişinden kaynaklanan çok ciddi kist vakalarıyla karşılaşılmaktadır. Kistler kemikte ve diğer diş ve dişetlerinde hasara sebep olurlar.
• Öndeki Komşu Dişe Zarar Verilmesi: 20 yaş dişleri genellikle düzgün pozisyonda süremedikleri için çevrelerindeki besin artıklarının birikimiyle veya yanındaki büyük azı dişine uyguladıkları basınçla komşu dişte de madde kaybı ve çürüklere neden olabilirler. Bu şekilde zarar verme potansiyeline sahip 20 yaş dişlerinin de çekilmeleri gereklidir.
• Ön Dişlerde Çapraşıklık: 20 yaş dişleri normal pozisyonda süremediklerinden, sürme esnasında dişlere basınç uygulayarak diğer dişlerde de harekete neden olabilir ve diş dizisinde çapraşıklığa sebep olabilirler. Özellikle ortodontik tedavi sonrası çapraşıklık olmasını engellemek için 20 yaş dişlerinin çekimi tavsiye edilir.
• Besin Gömülmesi: 20 yaş dişleri ağız içerisinde çok arkada oldukları için temizlenmeleri çok zordur. Hem fırça o bölgeye kadar gidemez hem de bulantıya yol açabilir. Temizlik probleminden dolayı da dişeti hastalığı ve çürük oluşma olasılığı vardır. Bu durumda önemli olan diş, 1. ve 2. büyük azı dişleridir. 20 yaş dişleri çekilebilir fakat çiğnemede 1. ve 2. büyük azı dişlerinin sağlığı daha önemlidir.
• Yanak Isırma; Çok sık rastlanılmasa da 20 yaş dişleri genelde normal pozisyonda süremediklerinden hastalarda yanak ısırma ve mukozada yaralanma şikâyetlerine sebep olabilmektedir. Böyle durumlarda da 20 yaş dişlerinin zaten normal fonksiyon görmediklerinden alınmaları uygundur.
• Tümör Oluşumu; nadirde olsa gömülü kalan diş etrafında çene tümörleri oluşabilmektedir.
• Başka Bir Cerrahi İşleme Engel Olmaları; çene kırıklarında eğer diş kırık hattı üstünde ise çekimi gerekebilmektedir. Ayrıca ortognatik (çenelerin düzeltilmesi ameliyatı)cerrahi işlemlerinde de gömülü dişlerin çekimi gerekebilmektedir.