Dolaşım sistemi, kanı vücutta dolaştırmakla görevli olan kalp ve damarlardan oluşan bir sistemdir. Dolayısıyla dolaşım bozukluğu olarak adlandırılan hastalıklar da ana pompa görevini gören kalpte veya kanın içinde dolaşmakta olduğu atar ve toplardamarlarda, bazen de lenf dolaşımında oluşan bozukluklardır. İstanbul Florence Nightingale Hastanesi’nden Kalp ve Damar Cerrahisi Prof. Dr. Oğuz Yılmaz, dolaşım bozuklukları hakkında bilinmesi gereken tüm detayları anlattı.
TEDAVİYE GEÇ KALMAMAK İÇİN ERKEN TEŞHİS ŞART
Vücudunuzun mucizevi bir mekanizması vardır. Hemen her sistemde olduğu gibi dolaşım sisteminde de vücut, organları güvenceye almak için erken dönemde yedek sistemleri devreye sokmaya çalışır. Ani bir damar tıkanıklığı yaşanmadığı sürece bu yedek sistemler aşamalı olarak devreye sokulur. Vücut işlevini aralıksız olarak sürdürmeye devam eder. İşte bu nedenden dolayı bazen dolaşım sistemi bozuklukları ancak tüm yedek sistemler yetersiz kaldığı zaman belirti verir. Bu aşamada da bazen tedavi edilebilir olan hastalıkların tedavisi için geç kalınmış olabilir. Bu nedenle dolaşım sistemi bozukluklarının erken dönem belirtileri açısından gerek hastaların gerekse tüm branşlardan hekimlerin öngörüsü, erken teşhis ve tedavi açısından hayati derecede önemlidir.
DOLAŞIM BOZUKLUĞUNA NEDEN OLAN KALP HASTALIKLARI
1-Ateroskleroz (damar sertliği): Kan damarlarının iç yüzeyindeki yağ birikintileri nedeniyle damarların sertleşmesi
2-Kalp krizi ve yetmezliği: Kalbe kan akışının kesilmesi sonucu ortaya çıkan bir durum
3-Kalp kapak hastalıkları: Kalp kapaklarındaki darlık ve yetmezlikler nedeniyle kalbin zorlanması
4-Aritmi: Kalp atış hızı ve ritmindeki anormallikler olarak sıralanabilir. Özellikle efor ile ortaya çıkan, çeneye, sırta veya sıklıkla da sol kola yayılan göğüs ağrısı, nefes darlığı, bacaklarda şişme, çarpıntı hissi gibi şikayetler kalp ile ilişkili dolaşım bozukluğunun önemli belirtileri olabilir.
DOLAŞIM BOZUKLUĞUNA NEDEN OLAN ATARDAMAR HASTALIKLARI
Atardamarlar, kalpten çıkan oksijenli kanı vücudun her yerine taşıyan damarlardır. Atardamarlarda oluşan sorunlar sebebiyle de dolaşım sisteminde aksaklıklar yaşanabilir. Bu aksaklıkların birçok nedeni olabilir. Bazı atardamar hastalıkları şunlardır:
1-Akut damar tıkanıklığı: Ritim bozukluğu veya kalp krizi ile veya hastalıklı kalp kapakçıklarından kaynaklanan pıhtı veya parçacıkların damarlara giderek tıkamasıyla aniden ortaya çıkan çok şiddetli ağrı, bacakta ve ayakta soğuma ve morarma ile kendini gösterir. Benzer bir atak beyin damarını tıkayarak inmeye veya başka herhangi bir organda hasara neden olabilir.
2-Ateroskleroz nedeniyle kronik damar hastalığı: Kan damarlarının iç yüzeyindeki yağ birikintileri nedeniyle damarların olduğu yerde sertleşmesi ve daralması. Yüksek kolesterol, diyabet, hipertansiyon gibi sebeplerle ortaya çıkan damar sertliğine bağlı damar tıkanıklığında belirtiler tıkanıklığın seviyesi ile doğru orantılıdır
3-Buerger hastalığı: Sıklıkla sigara içen erkeklerde bacaklardaki atardamarları etkileyen ve ayaklarda dolaşım bozukluğuna sebep olan bir hastalıktır.
Bacaklarda özellikle de yürürken başlayan ve sizi durduran şiddetli ağrı, bacakta ve ayakta soğuma ve morarma veya bacaklarda iyileşmeyen yaraların varlığı atardamar kaynaklı dolaşım bozukluğunun önemli belirtileridir.
DOLAŞIM BOZUKLUĞUNA NEDEN OLAN TOPLARDAMAR HASTALIKLARI
Toplardamarlar da kirli kanı kalbe geri taşıyan damarlardır. Dolaşım bozukluğuna sebep olan bazı toplardamar hastalıkları ise şunlardır:
1-Varis: Toplardamarların genişlemesi ve şekil bozukluğu ile kendini gösteren bir hastalıktır
2-Kronik venöz yetmezlik: Toplardamarların kanı kalbe geri taşıyamaması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır
3-Derin ven trombozu: Toplardamarlarda oluşan pıhtılar sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Sonrasında damarda yaptığı kalıcı hasar nedeniyle kronik venöz yetmezliğe de sebep olur.
DOLAŞIM BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ
Bacaklarda şişme, ağrı, kaşıntı, kramplar, ciltte renk değişiklikleri, artan damar görüntüleri, bacakta ağırlık ve yorgunluk hissi toplardamar sistemi hastalıklarının önemli işaretleridir. Özellikle uzun bir otobüs, uçak yolculuğu sonrası bacakta ani başlayan ağrı ve şişlik hayati derecede tehlikeli olabilecek bir akciğer embolisine sebebiyet verebilen derin ven trombozu açısından çok önemli bir işarettir.
Lenfatik sistem, lenf damarları, lenf kılcalları, lenf hücreleri, lenf nodülleri, bademcikler, timüs bezi ve dalaktan oluşan bir sistemdir. Bazı lenfatik dolaşım bozuklukları da;
1-Lenfödem: Lenf sıvısının birikmesi sonucu oluşan şişliklerdir.
2-Lenfanjit: Lenf damarlarının iltihaplanmasıdır.
Bacaklarda şişlik, ağrı, kızarıklık, titreme ile gelen ateş gibi belirtiler de lenfanjit atağı geçirmekte olduğunuzun önemli bir belirtisi olabilir.
RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?
Gerek kalpte gerekse damar sisteminde oluşan dolaşım bozukluklarında özellikle ailede benzer hastalıkların var olması, kan yağlarının yüksekliği, sigara içimi, şeker hastalığı, hareketsizlik, sağlıksız beslenme ve obezite en belirgin risk faktörleridir. Bu risk faktörleri ile birlikte benzer şikâyetler var ise mutlak hekime danışılması ve erken tanı ve tedavi için harekete geçilmesi çok önemlidir. Dengeli bir diyet, düzenli egzersiz ve sigara içmemek gibi sağlıklı bir yaşam tarzı ile birlikte var olan risk faktörlerinin yakın takip ve tedavisi ise dolaşım bozuklukları işle ilgili sizi koruyacak en önemli tercihleriniz olacaktır.