COVID-19 Dünya Sağlık Örgütü tarafından Pandemi olarak kabul edilmiş olup, tüm dünyayı etkisi altına almıştır. Yaşlılar, hipertansiyon, kalp hastalığı, obezite ve diyabeti olan bireylerde hastalık daha ağır seyredebilmektedir. . COVİD -19 DİYABETLİ BİREYLERİ NASIL ETKİLER? COVID-19 virüsü diyabetli bireylerde enfeksiyonu ve stresi tetiklediğinden kan şekeri seviyesinin daha fazla yükselmesine neden olduğu saptanmıştır.  Diyabetli bireylerin kan şekeri düzeyleri dalgalı bir seyir izlediğinde veya sürekli olarak yüksek olduğunda bağışıklık sistemi daha fazla etkilendiğinden diyabetli bireylerde hiperglisemi yönetimi oldukça önemlidir. ALINACAK ÖNLEMLER NELERDİR? Diyabetli bireyler kan şekeri kontrolü için beslenme, ilaç ve egzersiz tedavilerine uymalıdır. Tip 1 diyabetliler mutlaka kan şekeri takibi ile birlikte idrarda keton takibi yapmalıdır. Evde kan şekerini izlemek için şeker ölçüm alet-stripleri ve keton ölçüm cihazları bulundurmalıdır. Hipoglisemi riski altındaysa ve yeterli gıda alımını sağlayamayacak kadar düşkün durumda ise kan şekerini yükseltmek için hastaların yakınında bal, reçel gibi yeterli miktarda basit karbonhidrat içeren gıda bulundurulmalıdır. Gestasyonel diyabetlerde(gebelik diyabeti) daha az hareketle kilo alım riski bulunduğundan dengeli ve yeterli beslenmeleri, beraberinde yeterli fiziksel aktivite yapılmalıdır. Obez diyabetik bireylerde mutlaka ideal kiloya ulaşmak hedeflenmelidir. Vitamin ve mineral eksikliği bulunuyor ise eksiklik giderilmelidir.   DİYABETLİ BİREYLERDE TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ (TBT)  NASIL OLMALIDIR? Diyabetin önlenmesi, tedavisi ve diyabetle ilişkili komplikasyonların geciktirilmesi ve tedavisinde tıbbi beslenme tedavisi, tedavinin en önemli bölümünü oluşturmaktadır. KARBONHİDRATLAR:   Kan şekeri seviyesi üzerindeki etkiyi en aza indirmek için düşük glisemik indeksli ve yavaş salınımlı karbonhidratlar(kompleks karbonhidratlar) tercih edilmelidir. Günlük enerjinin  %45-60’ı karbonhidratlardan oluşmalıdır.  Beyaz ekmek yerine tam buğday veya kepekli ekmek tercih edilmelidir. Pirinç yerine bulgur, beyaz makarna yerine tam buğdaylı veya kepekli makarnalar tercih edilmelidir. Meyve, sebze ve düşük yağlı süt ürünleri günlük beslenmenizde yer almalıdır. PROTEİNLER: Protein içeriği düşük bir beslenme bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve bulaşıcı hastalık görülme riskinin artmasına neden olur Yeterli protein alımı, optimum antikor üretimini ve bağışıklığı destekler. Bazı çalışmalar, diyabetik kişilerde yüksek proteinli diyetlerin glisemik kontrol, insülin direnci ve yağsız vücut kütlesinin korunması üzerindeki yararlı etkilerini desteklemektedir. Günlük enerjinin  %15-20’sinin  (0.8-1 g/kg/gün)  proteinlerden (et, yumurta, peynir, süt, yoğurt) karşılanması önerilmektedir. YAĞLAR:    Diyabetli bireyler oksidatif strese daha fazla maruz kalmaktadır. Bu nedenle, özellikle enfeksiyonlar ve inflamatuar durumlar sırasında diyetteki yağ asitlerinin miktarını ve kalitesini göz önünde bulundurmak önemlidir. Ayrıca yağda eriyen vitaminlerin vücuda alınabilmesi için mutlaka yağ gereklidir. Zeytinyağı yararlı bir seçim olacaktır. Katı yağlardan ve trans yağlardan kesinlikle uzak durulmalıdır. OMEGA 3: Omega-3 yağ asitlerinin antioksidan etkili olduğu ve bağışıklık sistemini desteklediği bilinmektedir Diyabetli bireylere lipoproteinler üzerindeki faydalı etkisi ve kalp hastalığını önleyici etkisi dikkate alınarak uzun zincirli n-3 yağ asitleri (EPA ve DHA) içeren besinlerin artırılması önerilir. Haftada iki veya daha fazla porsiyon balık tüketmeye özen gösterilmelidir. POSA VE PREBİYOTİKLER: Besinlerden sağlanan yeterli posa alımının (beta glukan, FOS gibi prebiyotikler) bağırsak mikrobiyotası üzerinde doğrudan etki yoluyla yardımcı olabileceği ve bağışıklık sistemini güçlendirdiği çalışmalarda görülmektedir. Lif içeren kuru baklagiller, tam taneli tahıllar, meyve ve sebzeleri günlük beslenmenize dahil edin. Meyve ve sebzelerin kabuklarını soymadan tüketin. DİYABETTE HANGİ VİTAMİN-MİNERAL ALIMINA DİKKAT EDİLMELİDİR? B 9 VE B 12: Metformin kullanan diyabetik hastaların, besin- ilaç etkileşimi nedeniyle folat ve B 12 vitamini eksikliğine daha yatkın olduğu bilinmektedir Tip 2 DM hastalarda düşük düzey serum folat ve B 12 seviyeleri, dolaşımdaki düşük glutatyon seviyesi ve toplam antioksidan durumu ile ilişkilidir. Fındık, tavuk ve karaciğer folattan zengin besinlerdir. Hayvansal kaynaklı besinler (et, süt, yumurta, tavuk ) B12’den zengin besinlerdir. D VİTAMİNİ: D vitamininin insülin sekresyonunu uyarıcı, kas ve karaciğerdeki D vitamini reseptörleri aracılığıyla periferik insülin direncini azaltıcı etkisi vardır. Pandemi döneminde D vitamini eksikliği olan bireylerde enfeksiyon riskinin arttığı ve serum 25-OH vit D düzeyi ile covid-19 şiddeti arasında anlamlı bir ters ilişki olduğu bildirilmiştir. Yumurta sarısı, karaciğer, balık yağı, süt, ayran, kefir, peynir, yoğurt, yulaf, maydanoz gibi besinler D vitamininden zengin besinlerdir. C VİTAMİNİ: Diyabetli hastalarda C vitamini eksikliğinin daha yaygın görüldüğüne dair kanıtlar vardır. Ayrıca C vitamininin diyabetteki oksidatif hasara karşı koruyucu etkileri bilinmektedir. Limon, portakal, mandalina greyfurt, kivi, çilek, biber, domates, maydanoz, roka gibi besinler C vitamininden zengin besinlerdir. E VİTAMİNİ: Yapılan çalışmalarda E vitamini eksikliği bulunan hastaların viral enfeksiyonlara karşı daha hassas oldukları ve bağışıklık sistemi yanıtlarının daha düşük olduğu görülmüştür. Brokoli, balkabağı, kereviz, muz, kivi, avakado, ceviz, fındık, badem, ay çekirdeği, kabak çekirdeği E vitaminden zengin besinlerdir.   ÇİNKO: Genel olarak çinko takviyesi özellikle DM, çocuk ve yaşlılar gibi yüksek riskli gruplarda Covid-19 insidansını ve şiddetini azaltma potansiyeline sahiptir. Balık, kırmızı et, süt, yumurta, badem, ceviz, kabak çekirdeği çinkodan zengin besinlerdir. SELENYUM: Selenyum seviyesinin düşük olması, düşük bağışıklık fonksiyonu ve artan mortalite riski ile ilişkilidir. Yüksek düzeyde serum selenyumunun diyabet prevalansını ve ayrıca kronik komplikasyonlarını azalttığını bildirilmiştir. Diyabetli hastalar, düşük antioksidatif düzeye duyarlı olduklarından Covid-19 tedavisi ve önlenmesinde selenyum takviyesi yararlı bir seçim olabilir. Balık, kırmızı et, tavuk eti, hindi eti, yumurta, pirinç, kuru fasulye, mantar, tam tahıllı besinler selenyumdan zengindir.