Depremler ülkemizi en çok etkileyen doğal afetlerin başında gelmektedir, yıkıcı etkileriyle bireysel ve toplumsal ruh sağlığı sorunlarına da sebep olur. Deprem gibi bir travma sonrası ortaya çıkan ruhsal tepkiler farklı özellikler gösterebilir. Büyük depremlerden sonra insanların birçoğu ağır travma ve zorlanma altında kalmaktadır. Bu insanların önemli bir bölümü ruhsal ve bedensel olarak etkilenmekte, ancak belirli bir kısmında psikiyatrik bozukluklar gelişmektedir. Depremin etki büyüklüğü ve süresi, bireyin böyle bir olaya karşı hazırlıklı olup olmadığı, kişilik özellikleri, baş etme becerileri, yaşanılan kayıpların birey için anlamı, daha önceki deneyimleri, ruhsal travma veya psikiyatrik bozukluk hikayesi, sosyal destek gibi değişkenler bireyin travmaya göstereceği tepkileri etkiler. Deprem gibi bir travmaya maruz kalma, çeşitli psikiyatrik bozuklukların ve diğer tıbbi durumların ortaya çıkma riskini arttırabilir. Afet sonrası psikiyatrik bozuklukların ortaya çıkmasını kolaylaştıran risk etkenlerinin tanınması, müdahalelerde öncelik verilecek bireylerin belirlenmesi için oldukça önemlidir. 

Depremden sonra mağdurların bir kısmı etkilenmemiş görünürken bir kısmı dramatik tepkiler gösterebilir. Dikkat ve konsantrasyon güçlükleri, korku, sık sık olayı düşünme, donukluk, hissizlik, uyuşukluk, uyku sorunları, olayı rüyada görme, üzüntü ve öfke gibi duygular travma sonrası ilk zamanlarda sık görülebilen semptomlardır. Bireylerin sosyokültürel özelliklerine göre belirtilerin varlığı ve şekli farklılık gösterebilir. İlk değerlendirmelerde ruhsal durumu iyi olanların süreçte iyi başa çıkabildiği sonrasında ruhsal belirtilerin ortaya çıkmamasının daha sağlıklı olduğu düşünülmemelidir. 

Depremin hemen arkasından yapılacak psikolojik destekte kişiye, yaşadıklarını ve duygularını rahatça ifade etme olanağı vermek, zihinsel ve fiziksel rahatlama ve dinlenmeye olanak sağlamak, ulaşabildiği yakınlarının desteklerini istemesi için cesaretlendirmek, travmanın yaratabileceği duygusal sorunlar konusunda aydınlatıcı bilgiler sunmak oldukça önemlidir. (Nakajima, 2012)

Kimlerden Yardım Almak Gerekir?

Doktorlar, akıl sağlığı uzmanları (psikiyatristler, psikologlar ve sosyal hizmet uzmanları), destek için başvurulacak profesyonel kişilerdir.Tedavinin amacı kişiye, stresle ve söz konusu olduğu takdirde yasla başa çıkma becerilerini kazandırmak olmalıdır. Uygun olan durumlarda, ilaç tedavisi gerekebilir.

Neler Yapabiliriz?

Psikolojik İlk Yardım: Psikolojik ilk yardımın amacı, insanların acil ihtiyaçlarını karşılamak, zarar görmüş kişileri rahatlatmak, yoğun duygusallığı azaltmak ve uzun dönemde ortaya çıkabilecek psikopatolojilerin önüne geçebilmektir.
Psikolojik ilk yardımın temel ilkeleri şunlardır:

o    Güvenlik sağlama: İnsanların güvenliğini sağlamak, bedensel ve  duygusal olarak zarar görmelerini önlemek en başta yapılması gereken yardımdır.
o    Bilgi ve iletişim ihtiyacının sağlayabilmek
o    Kayıpları olanlara destek olmak (yas)

Fiziksel koşullar sağlandıktan hemen sonra yapılacak olanlar:

o    Duygusal destek: İnsanların duygusal ihtiyaçlarına, tepkilerine duyarlı olmak ve onlara uygun duygusal destek imkanı sağlamak. Akıl vermeden dinleyebilmek ve anlamaya çalışmak.
o    Uygun olmayan sosyal medya haberlerinden travmayı pekiştiren kaynakların izlenmesinin önüne geçmek 
o    Depremzedelere yapabileceğimiz öneri yöntemleri:
o    Belirtilerin “anormal bir duruma” verilen tepkilerin normal olduğunu ve önemli olanın yaşam kalitesinin bozulmaması olduğunu farkedin.
o    Akla gelen tekrarlanan düşüncelerin belli bir noktaya kadar doğal olduğunu, düşüncelerden kurtulmak gibi bir uğraşa girmeyin, günlük hayatın içinde olmaya devam edin.
o    Çok yıkıcı bir durum yaşandığını unutulmamalı, buna verilen tepkiler farklı olabilir tepkilerinize kızmayın (“neden çok sinirliyim” gibi).
o    Tanıdık ve güvendiğiniz insanlarla makul vakit geçirin.
o    Güvendiğiniz insanlarla duygularınızı yaşadıklarınızı paylaşın. Eğer konuşmak istemezseniz kendinizi zorlamayın.
o    Duygularınızı ifade etmek için hergün günlük tutun ya da resim yapmak gibi başka yollar bulun.
o    Günlük normal bir rutin korumaya çalışın.Gününüzü yapılandırın.
o    Yorgun hissediyorsanız kendinize dinlenme zamanı verin. Düzenli yürüyüşler de fazlasıyla önemlidir.

Travmatik Anıların Konuşulması Uygun Mudur?

Eğer bu konuda tecrübeli değilseniz, depremzede ile sıkı ve önceden beri kurulmuş güvenli bir bağınız yoksa,depremzedenin belirti düzeyi çok şiddetli ise konuların sizin tarafınızdan açılması uygun değildir.

Psikolojik amaçlı desteklerin amacına ulaşıp, verimli olabilmesi için destek zamanında başlamalı ve uzun sürmelidir. Bu amaçla gelen ekiplerin kısa dönem yaklaşımlarından daha çok belli bir dönem bölgede kalmaları gerekmektedir. Bir başka seçenek yerel sağlık çalışanlarına psikolojik temel yaklaşımlar konusunda kısa seminerlerle bilgi verilip, psikolojik desteğin ve hizmetin sürekliliği sağlanabilir.