Çölyak hastalığı nedir? Çölyak hastalığı (çölyak hastalığı veya glütene duyarlı enteropati olarak da bilinir) bir sindirim ve çoklu sistem bozukluğudur. Çoklu sistem, birkaç organı etkileyebileceği anlamına gelir. Çölyak hastalığı, etkilenen insanlar glüten (buğday, arpa ve çavdar gibi bazı tahıllarda bulunan bir protein) yediğinde bağışıklık sisteminin ince bağırsakta hasara neden olduğu karmaşık bir bağışıklık hastalığıdır.   Çölyak hastalığı ile çölyak dışı glüten duyarlılığı  arasındaki fark nedir? Çölyak hastalığı ince bağırsağa zarar verir. Kanda tanıyı doğrulamaya yardımcı olan belirli belirteçler vardır. Çölyak dışı glüten duyarlılığı bulantı, kusma, karın ağrısı, baş ağrısı, ishal, eklem ağrısı, yorgunluk ve “beyin sisi” gibi semptomlara neden olur. Bunlar hafif veya şiddetli olabilir. Ancak, glüten intoleransı bağırsağa zarar vermez; kanda spesifik belirteçler yoktur ve tanı, glütensiz bir diyetin ardından semptomların düzelmesini gerektirir.   Çölyak hastalığının nedenleri nelerdir? Normalde vücudun bağışıklık sistemi, onu yabancı istilacılardan korumak için tasarlanmıştır. Çölyak hastalığı olan kişiler glüten içeren yiyecekleri yediklerinde, bağışıklık sistemleri bağırsak zarına saldırır. Bu, bağırsaklarda iltihaplanmaya (şişmeye) neden olur ve ince bağırsağın içindeki parmaksı  çıkınıtlar olan villuslara zarar verir. Yiyeceklerdeki besinler villuslar tarafından emilir. Villus hasar görürse, kişi ne kadar yerse yesin besinleri ememez ve yetersiz beslenir.   Çölyak hastalığının belirtileri nelerdir? Çölyak hastalığının belirtileri, hastalar arasında farklılık gösterir ve şunları içerir: Hiç semptom olmayabilir (çölyak hastalarının bazı aile üyeleri gibi). Sindirim sorunları (karın şişkinliği, ağrı, gaz, kabızlık, ishal, soluk dışkı ve kilo kaybı). Dermatit herpetiformis (kaşıntılı ve kabarcıklı bir döküntülü deri hastalığı) ve ağızda yaralar (aftöz ülserler olarak adlandırılır) adı verilen şiddetli kabarcıklı deri döküntüsü. Açıklanamayan anemi (düşük kan sayımı) veya hepatit (karaciğer iltihabı). Kas-iskelet sistemi sorunları (kas krampları, eklem ve kemik ağrısı) ve diş minesindeki kusurlar. Büyüme sorunları ve gelişme geriliği (çocuklarda). Bunun nedeni besinleri emememeleridir. Bacaklarda karıncalanma hissi (sinir hasarı ve düşük kalsiyumun neden olduğu). Çölyak hastalığına başka hangi sağlık sorunları eşlik edebilir? Çölyak hastalığı, hastayı aşağıdakiler de dahil olmak üzere diğer sağlık sorunlarına karşı savunmasız bırakabilir: Yetersiz beslenme. Osteoporoz, kemikleri zayıflatan ve kırıklara yol açan bir hastalıktır. Bu, kişinin yeterli kalsiyum ve D vitamini emiliminde sorun yaşaması nedeniyle oluşur. Kısırlık. Bağırsak kanseri (çok nadir). Çölyak hastalığı olan kişilerde aşağıdakiler de dahil olmak üzere başka otoimmün hastalıkları olabilir: Tiroid hastalığı veya karaciğer hastalığı. Tip 1 diyabet. Romatizmal eklem iltihabı. Sjögren sendromu (bezlerin yetersiz nem üretimine neden olan bir bozukluk). Otoimmün karaciğer bozuklukları. Bazı kişilerde, örneğin tek semptomun anemi olduğu durumlarda olduğu gibi, “klasik olmayan çölyak hastalığı” vardır. Klasik olmayan çölyak hastalığı, çölyak hastalığının en yaygın şekli haline geliyor. Bazı kişiler de, hiçbir semptomu olmayan “asemptomatik çölyak hastalığına” sahip olabilir.   Çölyak hastalığı nasıl teşhis edilir? Gastroenteroloji uzmanınız çölyak hastalığınız olabileceğini düşünürse, dikkatli bir fizik muayene yapacak ve tıbbi geçmişinizi sizinle tartışacaktır. Doktorunuz ayrıca glütene karşı antikor seviyelerini ölçmek için bir kan testi yapabilir. Çölyak hastalığı olan kişilerin kanlarında daha yüksek seviyelerde belirli antikorlar bulunur. Bazen kanda çölyak hastalığı için genetik test yapılması gerekebilir. Doktorunuz, demir seviyelerini tespit etmek için kan testi gibi beslenme eksikliklerini aramak için başka testler yapabilir. Çölyak hastalığında düşük bir demir seviyesi (anemiye neden olabilir) oluşabilir. Doktorunuz, villusun hasarını kontrol etmek için ince bağırsağınızdan biyopsi alabilir. Biyopside, doktor ağzınızdan ince bağırsağa bir endoskop (ince, içi boş bir tüp) sokar ve bir aletle ince bağırsaktan bir örnek alır. Bu işlem sırasında herhangi bir rahatsızlığı önlemek için sedasyon (uyutma) veya anestezi ile yapılır.   Çölyak hastalığı nasıl tedavi edilir? Çölyak hastalığınız varsa, glüten içeren yiyecekleri (buğday, çavdar ve arpa dahil) yiyemezsiniz. Resmi diyet talimatı için bir diyetisyenle görüşmeniz teşvik edilecektir. Diyetinizden gluteni çıkarmak genellikle durumu birkaç gün içinde iyileştirir ve sonunda hastalığın semptomlarını sona erdirir. Bununla birlikte, villusun iyileşmesi için genellikle aylar ila yıllar gerekir. Bir çocuk için yaklaşık altı ay ile karşılaştırıldığında, bir yetişkinde bağırsakların iyileşmesi iki ila üç yıl sürebilir. Düzenli tıbbi takip ziyaretlerine (genellikle 3 ayda, 6 ayda ve sonra her yıl) ihtiyacınız olacak ve hayatınızın geri kalanında bu diyette kalmanız gerekecek. Az miktarda glüten yemek bile bağırsağınıza zarar verebilir ve sorunu yeniden başlatabilir. Glutensiz bir diyetin ardından, makarna, tahıl gevrekleri ve glüten içeren birçok işlenmiş gıda da dahil olmak üzere birçok gıdayı yiyemeyeceğiniz anlamına gelir. Ayrıca, doku veya lezzeti iyileştirmek için gıdaya eklenen bileşenlerde ve bazı ilaçlarda glüten olabilir. Daha az belirgin olan bazı glüten kaynakları arasında dondurma ve salata sosu yer alabilir. Çapraz bulaşma, glütensiz gıdalar yanlışlıkla glüten ile temas ettiğinde ortaya çıkan başka bir yaygın glüten kaynağıdır. Çölyak hastalığınız varsa, yine de dengeli bir diyet yiyebilirsiniz. Örneğin, diğer un türlerinden (patates, pirinç, mısır veya soya) yapılan ekmek ve makarnalar mevcuttur. Gıda şirketleri ve bazı marketler ayrıca glütensiz ekmek ve ürünler de taşır. Meyve, sebze, et ve balık gibi yapay olarak işlenmemiş taze yiyecekleri de glüten içermediğinden yiyebilirsiniz.   Çölyak hastalığını nasıl önleyebilirim? Çölyak hastalığı önlenemez. Ancak çölyak hastalığının erken tespiti ve tedavisi ciddi komplikasyonları önleyebilir. Bu nedenle, çölyak hastalığı olan hastaların birinci derece aile üyeleri gibi duruma sahip olma riski daha yüksek olan kişilerde çölyak hastalığını kontrol etmek çok önemlidir.   Çölyak hastalığı ile yaşamanın pratik yönleri nelerdir? Glutensiz bir diyet hayatınızda büyük bir değişiklik olacaktır (çölyak hastalığınız varsa iyi ve gerekli bir değişiklik). Öğle yemeğinde ne satın aldığınız, dışarıda ne yediğiniz veya ne atıştırdığınız da dahil olmak üzere yeme alışkanlıklarınızı yeniden düşünmelisiniz. Market alışverişine gittiğinizde, yanlışlıkla glüten alımını önlemek için içerik etiketlerini dikkatlice okuduğunuzdan emin olun. Etiketleri okuduktan sonra glüten içeriğinden emin değilseniz, sizin için güvenli değildir. Gıda ve beslenme konusunda uzmanlaşmış bir sağlık uzmanı olan bir diyetisyen, glütensiz diyet konusunda size yardımcı olabilir. Çölyak hastalığı teşhisi yeni konmuş hastalara yardımcı olabilecek destek grupları da vardır.