Boşanma

Yasalar çerçevesinde gerçekleştirilmiş bir evliliğin yine bu yasalar çerçevesinde sona ermesi boşanma olarak tanımlanır. Boşanma, çiftler arasında krizler yaşanılan, her bireyde farklı şekilde seyreden bir süreçtir. Mevcut aile yapısının değişmesinin en önemli unsurlarından olan boşanma, aile içerisinde bulunan bireylerin süreçten farklı düzeylerde etkinlenmelerine sebep olur. Bu süreçte aile bireyleri oluşan yeni duruma uyum göstermeye çalışırlar. Boşanmanın yoğun etkileri en fazla çocuklar üzerinde gözlemlenir. Boşanma kimi zaman çocuklar için sarsıcı bir durum olmakla birlikte gelişimlerini de etkileyen bir durum olabilir. Ancak boşanma her zaman çocuk üzerinde olumsuz sonuçlar doğurmaz ve zarar veren bir durum olmaz. Boşanmanın kendisi çocuklara zarar vermez. Bu süreçte ebeveynlerin evliliklerini nasıl sonlandırdıkları, boşanmadan sonra nasıl bir hayat ve nasıl bir ilişki sürdürdükleri ve en önemlisi çocukları ile ilişkilerini nasıl devam ettirdikleri önemlidir. Başarılı bir şekilde yönetilen boşanma sonrasında tek ebeveynli olan ya da yeniden oluşturulmuş bir aile hem çocukların hem de ebeveynlerin yaşam kalitesini arttırabilir.

Boşanma Çocuklara Ne Zaman ve Nasıl Söylenmeli?

Çocuğun anne ve babanın tartışmalarına sürekli maruz kalması çocuğun anne ve babasının ayrılacağı ya da boşanacağı haberine hazırlamış olmaz. Olay çoğu zaman anne veya babanın evden ayrılması ile meydana gelir ve bu durum çocuk için sarsıcı bir olay olabilir. Bir ebeveynden ayrı kalmak çocuklara duygusal olarak zorlayıcı gelebilir.  Çocuğun evden ayrılmış olan ebeveyne özlem duyması normal bir durumdur. Bu zor süreçte ise ilk adım çocuklara boşanmayı anlatmaktır. Bazı ebeveynler çocuklarına boşanma haberi vermeyi gerekli bulmazlar. Çocuğun yaşının küçük olması genelde bunu düşündürür. Ancak hiçbir çocuk, bir sabah uyandığında ebeveynlerinden birinin olmayışını anlamlandıramaz. Hiçbir çocuk böyle yıkıcı bir durum içerisinde kalmamalıdır.

Boşanma haberini çocuklar ile paylaşmak ebeveynlerin en çok zorlandığı durumlardan biridir. Boşanma kararı kesinleşmeden ebeveynler boşanma haberini çocukları ile paylaşmamalıdır. Boşanma kararı kesinleştikten sonra anne ve baba birlikte bu kararı açıklamalıdırlar. Ebeveynler boşanma kararını bütün çocukların bulunduğu ve çocukların kendilerini güvende, rahat hissedecekleri bir ortamda paylaşmaları gerekmektedir. Ebeveynler çocukların yaş düzeylerine uygun suçlayıcı olmayan, samimi, tutarlı ve net ifadeler kullanarak açıklamalar yapmaları gerekir. Çocuklara boşanma sonrası yaşayacakları hayata dair ve yeni aile düzeni ile ilgili açıklamalar yapılmalıdır. Çocuğun merak ettiği sorulara cevap verilmeli ve özellikle boşanmadan çocuğun sorumlu olmadığı açıkça belirtilmelidir.

“Ben ve annen/baban eskisi kadar iyi anlaşamıyoruz ve artık birlikte olmayacağız. Bunun seninle hiçbir ilgisi yok, sen bizim en kıymetlimizsin. Sana olan ilgimiz hep aynı kalacak. O da ben de senin annen ve baban olmaya devam edeceğiz. Ama artık eskisi gibi bu evde birlikte yaşamayacağız ve annen/baban burada olmayacak, sen ise haftada bir kez mutlaka onu göreceksin. Bu karar seni üzmüş, korkutmuş veya hayal kırıklığına uğratmış olabilir. Nasıl hissettiğini bizimle paylaşabilirsin, böylece senin yanında olabiliriz.” şeklinde bir ifade çocuğun durumu rasyonelleştirmesinde ve duygularını ifade etmesinde yardımcı olabilmektedir.

Boşanma haberi açıklandıktan sonra ebeveynler çocuklara duygularını açıklamak ve sorularına cevap vermek için bir hafta kadar evden ayrılmamaları önerilir. Ancak ebeveynlerin bir araya gelemeyeceği durumlarda çocuğun birlikte olduğu ebeveyn çocuğa açıklamayı yalın ve net bir şekilde yapmalıdır. Aynı zamanda eğer boşanma haberi ebeveynler tarafından verilmediyse ve bu süreç bu şekilde sağlıklı ilerlemediyse destek alınmalıdır.

Ebeveynler Nasıl Hareket Etmeli?

Boşanma sonrası ebeveynler boşanmanın çocuklar üzerinde oluşturabileceği olumsuz etkileri ortadan kaldırıp çocukların sağlıklı gelişimlerini sağlamak için uzlaşmaları gerekmektedir. Anne ve babanın boşanmasını kabullenmek için çocukların ideal bir yaşı yoktur. Çocuklar ebeveynlerinin boşanmaları sonrasında üzüntü, yalnızlık, eski bir gelişim dönemine gerileme, reddetme, uyku problemleri, okul başarısızlığı, kaygı, depresyon, saldırganlık gibi sorunlar ile karşılaşabilir. Ebeveynler bu problemlerin çocukta kalıcı hale gelmemesi için birlikte ve bilinçli hareket etmelidir. İhtiyaç halinde ebeveynler çocuklarının profesyonel destek almalarını sağlamalıdırlar. Çocuklar birbirlerine saygı gösteren ebeveynleri gördüklerinde bu durumu daha kolay atlatmalarına yardımcı olurken aynı zamanda güven duyguları yenilenmekte ve çocuklar ebeveynleri tarafından saygı gördüklerini hissederler. Ebeveynler çocuklarına sık sık duygu ve düşüncelerini sormalıdır. İlk tepkilerinin sessizlik olması boşanmayı kabul ettikleri anlamına gelmez. Çocuklar duymazlıktan gelebilir, konuşmadan kaçabilirler. Bunlar inkar belirtileridir.

Ebeveynler çocukları birbirlerine karşı doldurmamalıdır ve taraf tutmak zorunda bırakılmamalıdırlar. Ebeveynler çocuklara hem annesinin hem de babasının sevmesinin normal olduğunu ve birini kaybetmeyeceğini söylemelidirler. Çocukla ilgili her konuda ebeveynler birbirleri ile çelişecek davranışlar sergilememeli ve ortak bir yol izlemelidirler. Yeni bir düzenleme ile ilgili bir karar verilirken çocuğun fikri alınmalıdır. Ebeveynler çocukların diğer ebeveynle olan ilişkisini desteklemelidir. Çünkü çocuğun hem anne hem de babanın sevgisine ve ilgisine ihtiyacı vardır. Boşanma sonrasında yaşanacak değişiklikler en az seviyede olmalıdır. Zorunlu olarak değişmesi gereken durumlar ise kademeli olarak değişmelidir. Çocuklar boşanma sonrası aile hayatı hakkında bilgilendirilmelidirler. Çocuk kiminle yaşayacağını, ziyaret günlerinin nasıl olacağını bilmelidirler. Ebeveynler bu konuları çocukla açık bir şekilde konuşmalıdır. Çocuk boşanma durumunu kullanmamalıdır. Bu nedenle gereksiz tavizler verilmemelidir. Bu çocuğun alacağı faydayı arttırmamakla beraber azaltır. Çocuklar anne ve babalarının yerine kimseyi koymak istemezler. Eğer ebeveynlerden biri yeni bir ilişki yaşıyorsa bu ilişki çocuk boşanmayı kabullendikten sonra çocuk ile paylaşılmalıdır.

Sonuç olarak çocuklar için anne ve babalarının ilişkileri oldukça önemlidir. Ebeveynlerin boşanması  çocukların ruh dünyalarında zorlayıcı bir yere sahip olabilir.  Bu noktada boşanmanın çocukta sebep olacağı olumsuzluklar, belirsizlikler, kaygılar, endişeler, güvensizlikler anne ve babanın tutarlı ve işbirlikçi tutumları ile düzeltilmelidir. Eğer düzeltilemezse profesyonel destek alınmalıdır.

Psikolog Nurdanur Gürbüz

KAYNAKÇA

Erdim, L. ve Ergün, A. (2016). Boşanmanın ebeveyn ve çocuk üzerindeki etkileri. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 3(1), 78-84. DOI:10.17681/hsp.13621

Geniş, M., Toker. B. ve Şakiroğlu, M. (2019). Boşanmanın çocuklara etkisi, çocuğa              söylenmesi ve ebeveyn yabancılaşması: derleme çalışması. Adnan Menderes        Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(3),190-199.

Korkut, Y. (2003). Bir geçiş krizi olarak boşanma. Psikoloji Çalışmaları, 23, 99-112.

Öngider, N. (2013). Boşanmanın çocuk üzerindeki etkileri. Psikiyatride Güncel      Yaklaşımlar, 5(2), 140-161.

Öngören, S. (2017). Boşanma ve boşanmanın erken çocukluk dönemi çocuklar üzerindeki             etkileri. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, (13), 73-87.

Türkarslan, N. (2007). Boşanmanın çocuklar üzerine olumsuz etkileri ve bunlarla başetme             yolları. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 11(11), 99-108.