Temel inançlar daha çok erken çocukluk döneminde oluşur. Daha çok ailenin ve çevrenin etkisiyle oluşan bir nevi şemalardır. Kişinin işlevsiz temel inançları çok derindedir ve değiştirmek zaman alır.

Ara inançlar kişilerin hayata karşı koyduğu kurallar, varsayımlardır. Ara inançlar her insanda vardır. Kişilerin ara inançları işlevli olduğu gibi işlevsiz de olabilir. Eğer kişinin ara inançları sağlıksız/olumsuz/işlevsiz ise kişi hayatında problemler yaşamaya başlar.

Otomatik düşünceler,Doğruluğu yeterince değerlendirilmemiş, kişinin zihninde ani ve otomatik olarak beliren düşünce, imaj veya seslerden biridir. Kişiye özgü deneyimlerle ortaya çıkan bir düşünce akışını tarif eder (Beck, 1964).

Bilişsel kuramda temel ilke, olayların kendisinin değil algılanma ve yorumlanma tarzının önemli olduğudur. Her hangi bir durumun nasıl algılandığı ise temel inançlardan kaynaklanmaktadır. Temel inançlar, kurallar, beklentiler, tutumlar, varsayımlardan oluşan ara inançları, ara inançlar da otomatik düşünceleri doğurmaktadır. Otomatik düşünceler de duygu ve davranışa yansımaktadır.

Örneğin, matematik dersinden başarısız olan ve matematiği çalışmayan, çalışmak istemeyen, matematik dersinin olduğu gün karın ağrıları çeken bir öğrenciyi ele alalım. Burada temel inanç " yetersizlik" olabilir. Yetersizlik temel inancı, matematiği anlamıyorum, demek ki aptalim ara inancını, bu ara inanç ta matematik çalışmaya ne zaman otursa " çok zor", " matematiği asla anlayamayacağım" otomatik düşüncesini doğurur. Bu düşünce de üzüntü duymasına, davranışsal olarak kitabı kapatıp, ders çalışmaktan vazgeçmesine ve fizyolojik olarak karın ağrısına sebep olur.

Psk.Berk İşlek