Otizm, epilepsi gibi bazı sinir sistemi hastalıklarının tıbbi beslenme tedavisi olarak görülmekle beraber; günümüzde kanser, tip 2 diyabet, obezite gibi metabolik hastalıkların tedavisinde de etkili olduğu ile ilgili çalışmalar mevcuttur.

Fizyolojik olarak vücut enerji için ilk başta karbonhidrat mekanizmasını kullanmayı tercih eder ve bu sebeple glikojen depoları ile glikoz molekülleri devreye girer. Ketojenik beslenmede ise, vücut karbonhidrat yoksunluğundan ötürü birincil enerji kaynağı olarak ketonları kullanır. Ketoz, vücutta yağların kullanıldığı yani vücudun yağ depolarını enerjiye dönüştürdüğü ve bu süreçte ketonları serbest bıraktığı metabolik bir durumdur. Bu şekilde vücut ‘’Ketozis’’ olarak adlandırılan enerji için yağların kulllanıldığı farklı bir metabolik sürece girer.

Klasik bir ketojenik beslenmede toplam alınan enerjinin %75’ ini yağlar, %20’ sini proteinler ve %5’ ini karbonhidratlar oluşturmaktadır. Kişiye göre bu oranlarda ufak esneklikler yapılabilir.

Ketozisin Yan Etkileri;

Ketozise giren vücutta bazı semptomlar görülebilmektedir. Bu semptomların en belirgin olarak gözlenenleri; yorgunluk, halsizlik, baş dönmesi, ağızda aseton kokusu ve kabızlıktır. Ancak yeterli miktarda su ve sebze tüketimi olduğu taktirde bu yan etkiler görülmeyebilir. Düşük miktarda karbonhidrat tüketiyor olmak, vücutta suyun tutulmasını da azaltacağı için elektrolit dengesini sağlayabilmek adına yeterli miktarda su tüketiyor olmak oldukça önemlidir. Yeterli sebze tüketimi ise, vücut için gerekli vitamin ve minerallerin alınabilmesi için ve beslenmenin sağlıklı sürdürülebilirliği için oldukça önemlidir.

Ketozise Ne Zaman Girilir?

Bu süreç makro besinlerin (karbonhidrat, protein, yağ) dağılım oranlarına ve kişiden kişiye değişmekle beraber genellikle 3-5 gün içerisinde vücut ketozise girer.

Ketojenik Beslenmenin Olası Pozitif Etkileri;

• Vücut ağırlığında azalmaya, yağ kaybına neden olmaktadır.

• Bazı hastalıkların tedavisinde etkili olabilmektedir.

• Açlık sürelerinde uzamaya neden olabilmektedir.

Ketojenik Beslenmenin Olası Negatif Etkileri;

• Bağırsak geçirgenliğine yol açabileceği ile ilgili çalışmalar bulunmaktadır.

• Tip 1 Diyabetli bireyler insülin ve kan şekeri kontrolünü sağlayamıyorsa birey ketoasidoza girebilir ve ölümcül riski olabilir.

• Sporcuların antrenman/yarışma sırasında yorgunluk sürelerini kısalttığı için optimal performansa ulaşamadıklarını gösteren çalışmalar mevcuttur.

Ketojenik Beslenme ile İlgili Yanlış Bilinenler;

Ketojenik beslenmeyi, yüksek protein diyeti olarak görmek doğru değildir. Ketojenik beslenme sürecinde alınan protein miktarı, sağlıklı ve dengeli beslenmede önerildiği kadardır. Fazlasının tüketilmesi, vücudun ketozise girmesini engelleyecektir.

Yüksek şeker içeren meyvelerin ve süt ürünlerinin bu beslenme sürecinde fazla tüketilmesi içerdikleri şekerden dolayı doğru değildir ama azar miktarda, oranları aşmayacak şekilde tüketiliyor olması da bir problem yaratmayacaktır.

Ketojenik Beslenmede Sıklıkla Tüketilebilecekler Besinler;

 

• Kuruyemişler (Ceviz, Badem, Fındık, Kaju Fıstığı, Kabak Çekirdeği, Ay Çekirdeği, Yer Fıstığı)
• Şekersiz Fıstık Ezmesi, Şekersiz Fındık Ezmesi, Şekersiz Badem Ezmesi
• Keten Tohumu, Chia Tohumu, Susam, Çörek otu
• Avokado
• Hindistan cevizi
• Tahin
• Siyah/ Yeşil Zeytin, Zeytin Ezmesi
• Yumurta
• Yağlı Balıklar (Somon, Ton Balığı, Uskumru)
• Yağlı Kırmızı Et (Antrikot, Döş kısmı)
• Tavuk But, Tavuk Kalça, Tavuk Kanat
• Tam Yağlı Peynirler ( Kaşar Peyniri, Labne Peyniri, Krem Peyniri, Ezine Peyniri, Cheddar Peyniri)
• Hindistan Cevizi Yağı, Zeytinyağı
• Krema, Tereyağ
• Sebzeler ( Mantar, Kabak, Ispanak, Brokoli, Kuşkonmaz, Domates vb.)

Ketojenik Beslenmede Az Sıklıkla Tüketilebilecekler Besinler;

 

• Limon, Nar, Berries (Ahududu, Böğürtlen, Çilek, Yaban Mersini vb.)
• Yoğurt, Süt
• Bezelye, Havuç

Ketojenik Beslenmede Tüketilmemesi Gereken Besinler;

 

• Tahıllar (Yulaf, Bulgur, Buğday, Pirinç, Şehriye, Erişte, İrmik, Makarna, Kinoa)
• Ekmek, Simit, Poğaça, Galeta vb. Unlu Mamüller
• Kurubaklagiller (Nohut, Kuru fasulye, Siyah Fasulye, Barbunya, Kırmızı/ Yeşil Mercimek, Kuru Börülce)
• Kahvaltılık Gevrekler
• Şekerler ve Şekerli Yiyecekler (Beyaz Şeker, Esmer Şeker, Bal, Pekmez, Tatlı, Dondurma)
• Şekerli ve Asitli İçecekler
• Patates
• Muz
• Alkollü İçecekler (Bira, Kokteyller vb.)
• Hazır Yemek Sosları
• Hazır Paketli Ürünler

Bu bilgiler doğrultusunda, bir beslenme uzmanı yardımı ile bireyin sağlık durumu göz önüne alınarak yeterli miktarda su ve sebze tüketimine ve sağlıklı yağ kaynaklarının tercih ediliyor olmasına da dikkat ederek kısa sürede sonuçlar almak için ketojenik beslenme önerilebilir. Sporcularda ketojenik beslenme ile ilgili yapılan çalışmalarda ise kesin sonuca varılamamakla beraber, performanslarını olumsuz etkileme sebebi ile çok fazla önerilmemektedir.

 

Uzm. Dyt. Merve Aydemir