Bilindiği gibi burun nefes ve koku alma organıdır. Sağlıklı tüm insanlar solunumunun büyük bir kısmını burunlarından yaparlar. Burun tıkanıklığı, burundan nefes almada zorluk çekme sık karşılaşılan şikayetlerinden biridir. Doktorlar burun tıkanıklıklarının nedenlerini başlıca dört bölümde inceler ve bunlar arasında bazen benzer noktalar olabilmektedir. Özellikle şikayetlerine birden fazla şeyin neden olduğu hastalarda bu ortak noktalar artmaktadır.   YAPISAL NEDENLER Burunun orta kısmında burnu ikiye ayıran ön kısmı kıkırdak, arka kısmı ise kemik yapıdan oluşan bir kısım bulunur. Buna burnun septumu denir. Bazı insanlarda bu yapı bazen doğumsal, bazende sonradan meydana gelen travmalar sonucu burnu tıkayabilir. Kişide burundan nefes almakta güçlük sorununu yaratabilir. Kaza çocukluk çağında olmuş olabileceği gibi unutulmuş bile olabilir. Yeni doğan bebeklerin yüzde yedisinde doğum esnasında burun zedelenmesi olabilmektedir. Burun deformiteleri ve septum deviasyonları çok sık görülür. Eğer bunlar burundan soluk almayı güçleştirirse cerrahi olarak düzeltilebilir. Çocuklarda en sık rastlanan burun tıkanıklığı nedeni geniz etinin büyümesidir. Bu bademciğe benzeyen ve damağın gerisinde burnun arkasında yer alana bir dokudur. Bu problemi olan çocuklar geceleri sesli nefes alırlar, yüzlerinde bir mutsuzluk ifadesi vardır. Hatta dişlerinde de bozukluklar söz konusu olabilir. Geniz etini almaya yönelik cerrahi girişimler önerilebilir. Bu kategori içinde yer alan başka nedenler arasında burun tümörleri ve yabancı cisimler de vardır. Çocuklar küçük parçacıkları burunlarına sokma eğilimindedir. Bunlar düğme, çengelli iğne, boncuk, oyuncak parçaları, bezelye ve nohut olabilir. Tek taraflı kötü kokulu akıntı hissettiğinizde dikkatli olun. Çünkü bu yabancı cisim tarafından tıkalı bir burnun uyarısı olabilir. Bu durumda muhakkak bir doktora baş vurulmalıdır.   ENFEKSİYONLAR Normal bir insan yılda ortalama bir iki kez soğuk algınlığı geçirebilir. Bu gençlerde daha fazla görülsede har yaştaki insanda görülebilir. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan insanlarda çok sık gribal enfeksiyonlara maruz kalırlar. Soğuk algınlığı virüsler tarafından oluşturulan bir hastalıktır. Bazı virüsler hava yoluyla geçerken çoğunlukla el burun yoluyla bulaşır. Virüs bir kere buruna yerleşince vücutta bulunan histamin adında bir kimyasal maddenin salgılanmasına neden olur. Bu madde sonucunda buruna giden kan miktarında belirgin bir artış gözlenir. Sonuç olarak burun etleri ve mukozası şişer. Diğer taraftan burun mukozasından sıvı salgılanması da artar. Soğuk algınlığı zaman içinde kendi kendine geçer. Virüs enfeksiyonları sırasında burnun ve sinüslerin bakteri enfeksiyonlarına olan direnci azalır. Bu da soğuk algınlığı sırasında neden sıklıkla burun ve sinüs enfeksiyonu görüldüğünü açıklar. Burun akıntısı berrak görünümünden sarı veya yeşile dönerse bu bakteriyel enfeksiyonu gösterir ve muhakkak doktora baş vurulmalıdır. Akut sinüs enfeksiyonlarında burunda tıkanıklık, koyu bir akıntı, hangi sinüsün etkilendiğine bağlı olarak yanaklarda ve üst dişlerde, göz gerisinde veya üzerinde ağrı ve hassasiyet bulunur. Kronik sinüs enfeksiyonları ise ağrı yapabilir de yapmayabilir de… Fakat burun tıkanıklığı ve burun akıntısı sürekli vardır. Bazı hastalarda sinüslerden polip denilen yapılar gelişir. Hastalık aşağı hava yollarına da yayılarak kronik öksürük, bronşit ve astıma neden olabilir. Akut sinüzit genellikle antibiyotik tedavisine cevap verir, kronik sinüzit için ise genellikle cerrahi tedavi önerilir.   ALERJİ Saman nezlesi alerjik rinite verilen isimdir. Alerji; yabancı bir cisim, polen, ev tozu akarı, hayvan atıkları veya ev tozundaki bazı parçacıklara karşı oluşan vücudun aşırı duyarlılık yanıtıdır. Bazen besinler de rol oynamaktadır. Polenler ilkbaharda veya sonbaharda sorun yaratırlar. Bunun yanında ev tozu bütün bir yıl boyunca rahatsız edebilir. Bunun ideal tedavisi şikayetlere neden olan şeylerden uzak durmaktır. Ancak çoğu zaman bunu uygulamak mümkün değildir. Alerjik hastalıklarda, soğuk algınlığında olduğu gibi, vücutta histamin salgılanmasına neden olan parçacıklar sonucunda burun tıkanıklığı ve burun akıntısı oluşur. Antihistaminik ilaçlar histaminin bu etkilerini önleyerek şikayetleri ortadan kaldırabilir. Dekonjestanlar genişlemiş kan damarlarını büzerek burnun açılmasını sağlarlar. Antihistaminiklerin büyük çoğunluğu uykuya eğilim arttırırken dekonjestanlar tam bunu aksi olarak uyarıcı etki gösterir. Bu nedenle bu ilaçları bir arada kullanmak en doğru seçim olacaktır.   UYARI Antihistaminik kullanırken uykuya eğilim olanların otomobil kullanmaları veya dikkat gerektirir tehlikeli işlerde çalışmaları çok sakıncalıdır. Dekonjestanlar kalp hızını ve kan basıncını artırdıkları için yüksek tansiyonu, kalbinde ritim bozukluğu, glokomu ve idrara çıkmada zorluğu olan hastalarda kullanılmamalıdır. Hamileler alacakları herhangi bir ilaç için mutlaka doktorlarına baş vurmalıdır. Kortikosteroidler (kortizon) birçok alerjik hastada belirgin bir şekilde etkindir ancak bilinen yan etkilerinden dolayı mutlaka doktor kontrolünde kullanılmalıdırlar. Bunun yanında bu ilaçlar burun spreyi olarak kullanıldıklarında da etkilidirler ve bu kullanım şekli daha güvenlidir. Alerji aşıları en spesifik tedavi yöntemidir. Hangi maddeler karşı alerji olduğunu anlamak için kan ve deri testleri yapılır. Doktor tedavinin başlangıç şemasını belirleyecektir. Bunlar genellikle enjeksiyonlar veya oral damlalar şeklinde olacaktır.   VAZOMOTOR RİNİT Vazomotor, “kan damarları ile ilgili” demektir. Burun zarları çok miktarda, genişleme ve daralma yeteneğine sahip atardamar, toplardamar ve kılcal damarlara sahiptir. Adrenalin damarları büzülmesine neden olur. Bunun sonucunda burun mukozasındaki damarlar büzülür, hava yolu açılır ve kişi daha rahat nefes alır. Bunun tam tersi ise alerjik hastada kişi soğuğa maruz kalınca gelişir. Kan damarları genişler ve burun tıkanır. Alerji ve enfeksiyonlara ek olarak bazı başka nedenler de burun damarlarının genişlemesine sebep olarak vazomotor rinite yol açar. Bunlar arasında stres, tiroid fonksiyonlarında yetersizlik, hamilelik, bazı tansiyon ilaçları, doğum kontrol hapları ve burun açıcı damlaların aşırı veya uzun kullanılması sayılabilir.